Komisja Europejska opublikowała unijną tablicę wyników wymiaru sprawiedliwości 2020, która umożliwia porównanie efektywności, jakości i niezależności systemów wymiaru sprawiedliwości wszystkich państw członkowskich UE. Tegoroczna tablica wyników pokazuje stałą poprawę efektywności systemów wymiaru sprawiedliwości w wielu państwach członkowskich. Wyniki opublikowanego badania Eurobarometru wskazują jednocześnie, że w niektórych państwach członkowskich obywatele postrzegają niezależność sądów jako coraz mniejszą.
Wiceprzewodnicząca do spraw wartości i przejrzystości Věra Jourová powiedziała: Unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości to sprawdzone narzędzie, które umożliwia badanie tendencji dotyczących systemów wymiaru sprawiedliwości w Unii. Napawa mnie optymizmem fakt, że w wielu państwach członkowskich systemy wymiaru sprawiedliwości działają teraz lepiej i że Europejczykom łatwiej jest dochodzić sprawiedliwości. Niepokojące jest jednak, że w niektórych państwach obywatele postrzegają niezależność systemu sądownictwa jako bardzo niską i wskazują presję polityczną jako jedną z głównych przyczyn tego stanu rzeczy.
Komisarz do spraw sprawiedliwości i konsumentów Didier Reynders stwierdził: Tablica wyników wymiaru sprawiedliwości umożliwia cenny wgląd w stan praworządności we wszystkich państwach członkowskich UE i zostanie wykorzystana w rocznym sprawozdaniu dotyczącym praworządności, które Komisja opublikuje po raz pierwszy w tym roku. Z edycji z 2020 r. wynika, że efektywność systemów wymiaru sprawiedliwości poprawiła się w przeważającej większości państw członkowskich, co jest dobrą wiadomością. Widać też jednak, że obywatele nie mają pełnego zaufania do swoich systemów prawnych. Jest to problem, którym musimy się zająć.
Kluczowe ustalenia wynikające z tablicy wyników 2020:
- poprawa efektywności systemów wymiaru sprawiedliwości: od 2012 r. pozytywne zmiany można zaobserwować w większości państw członkowskich, które w kontekście europejskiego semestru określono jako państwa mierzące się ze szczególnymi wyzwaniami. W niemal wszystkich tych państwach członkowskich czas trwania postępowań sądowych w pierwszej instancji zmniejszył się albo utrzymał się na stałym poziomie. Niemal wszystkie państwa członkowskie raportują wysoki wskaźnik zamykanych spraw (ponad 97 proc.), co oznacza, że sądy nadążają generalnie z załatwianiem wpływających spraw, pracując jednocześnie nad usunięciem zaległości. Tablica wyników obejmuje również analizę efektywności w wybranych obszarach prawa UE, które są ważne dla jednolitego rynku i otoczenia działalności gospodarczej. Jednym z takich obszarów jest prawo konsumenckie: w siedmiu państwach członkowskich wydanie decyzji w sprawie konsumenckiej trwało krócej niż trzy miesiące; analizowane są też sprawy dotyczące prania pieniędzy: postępowania sądowe w pierwszej instancji trwają od jednego roku (średni okres dla połowy państw członkowskich) do dwóch lat (w przypadku kilku państw członkowskich borykających się z problemami w obszarze ścigania przestępstw związanych z praniem pieniędzy);
- postrzegana niezależność sądów pogorszyła się w porównaniu z 2019 r.: wyniki opublikowanego dziś nowego badania Eurobarometr pokazują, że w przypadku około dwóch trzecich państw członkowskich obywatele postrzegają system wymiaru sprawiedliwości jako bardziej niezależny w porównaniu z 2016 r. W porównaniu z rokiem ubiegłym niezależność wymiaru sprawiedliwości w percepcji społecznej pogorszyła się jednak w około dwóch trzecich wszystkich państw członkowskich i w około połowie państw członkowskich mierzących się ze szczególnymi wyzwaniami. Jako powody postrzeganego braku niezależności sądów i niezawisłości sędziów wskazywano najczęściej ingerencję lub presję ze strony rządu i polityków, a w dalszej kolejności – naciski związane z interesami ekonomicznymi lub innymi interesami;
- poprawa w zakresie równouprawnienia płci i dostępności: niemal wszystkie państwa członkowskie udostępniają online pewne informacje na temat swojego systemu sądowego, a większość zapewnia informacje osobom niedowidzącym i niedosłyszącym, a także osobom niebędącym rodzimymi użytkownikami języka. Państwa członkowskie zaczynają wprowadzać rozwiązania służące publikacji orzeczeń nadających się do odczytu maszynowego, chociaż rozwiązania te różnią się pod względem stopnia zaawansowania. Ten nowy format orzeczeń sądowych jest bardziej przyjazny dla użytkownika i sprawia, że ogół społeczeństwa ma do nich lepszy dostęp. Niemal wszystkie państwa członkowskie wprowadziły przynajmniej niektóre ułatwienia dla dzieci, na przykład środki dostosowujące przesłuchania do ich potrzeb. Przyjazne dzieciom strony internetowe z informacjami na temat wymiaru sprawiedliwości istnieją jednak tylko w mniej niż połowie państw członkowskich. Jeśli chodzi natomiast o równouprawnienie płci, to chociaż kobiety stanowią nadal mniej niż 50 proc. sędziów Sądów Najwyższych, to w większości państw członkowskich ich liczba rośnie od 2010 r.
Dalsze działania
Zgodnie z zapowiedzią zawartą w wytycznych politycznych przewodniczącej Ursuli von der Leyen Komisja pogłębia monitorowanie sytuacji dotyczącej praworządności we wszystkich państwach członkowskich poprzez nowy europejski mechanizm praworządności. Unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości 2020 zostanie wykorzystana w pierwszym rocznym sprawozdaniu dotyczącym praworządności, które Komisja opublikuje jeszcze w tym roku.
Kontekst
Unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości, publikowana od 2013 r., jest jednym z narzędzi unijnego zestawu instrumentów na rzecz praworządności, stosowanym przez Komisję do monitorowania reform wymiaru sprawiedliwości podejmowanych przez państwa członkowskie. Obejmuje ona analizę szeregu wskaźników dotyczących niezależności, jakości i efektywności krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości. Zawiera również zaktualizowane wskaźniki dotyczące postępowań dyscyplinarnych wobec sędziów i powoływania członków rad sądownictwa.
Po raz pierwszy w tym roku w tablicy wyników przedstawiono też skonsolidowany przegląd środków na rzecz wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dziecku i informacje dotyczące opłat sądowych i prawnych.
Tablica wyników nie promuje żadnego konkretnego typu systemu wymiaru sprawiedliwości i traktuje na równi wszystkie państwa członkowskie. Ponieważ tablica wyników z 2020 r. dotyczy lat 2012–2019, nie uwzględnia ona skutków kryzysu związanego z COVID-19.
Więcej informacji:
Unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości(EN): zobacz
Podsumowanie tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości 2020: Zestawienie informacji (EN): zobacz
Wykresy z pełnymi danymi liczbowymi (EN): zobacz
Pytania i odpowiedzi (EN): zobacz
Badanie Eurobarometr pt. „Niezależność krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości w UE postrzegana przez ogół społeczeństwa” (EN): zobacz
Badanie Eurobarometr pt. „Niezależność krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości w UE w percepcji przedsiębiorstw” (EN): zobacz
Komunikat w sprawie dalszego umacniania praworządności w Unii: zobacz
Unijny zestaw instrumentów na rzecz praworządności – zestawienie informacji (EN): zobacz
Strona internetowa poświęcona unijnej tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości z poprzednimi edycjami tablicy: zobacz
Źródło: Komisja Europejska, www.ec.europa.eu
