Aktualności
Unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości 2019
- 26-04-2019
Komisja Europejska publikuje dziś unijną tablicę wyników wymiaru sprawiedliwości z 2019 r., która zawiera porównawczy przegląd niezależności, jakości i efektywności systemów wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich UE.
Dostarcza ona władzom krajowym informacji, które pomogą im w usprawnieniu systemów wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich. Wyniki są niejednorodne – wykazują względną poprawę efektywności i jakości systemów wymiaru sprawiedliwości, ale jednocześnie widocznych jest coraz więcej wyzwań związanych z postrzeganiem niezależności tych systemów.
Komisarz do spraw sprawiedliwości, konsumentów i równouprawnienia płci Věra Jourová powiedziała: Publikacja unijnej tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości z 2019 r. ma miejsce w czasie, gdy w niektórych miejscach w Europie piętrzą się wyzwania związane z praworządnością. Cieszę się, że wiele krajów nadal udoskonala swoje systemy wymiaru sprawiedliwości, ale w innych państwach pozytywne tendencje niestety się odwracają. Wciąż jest zbyt wielu obywateli UE, którzy uważają, że systemy wymiaru sprawiedliwości w ich krajach nie są niezależne i że na wymierzenie sprawiedliwości trzeba czekać zbyt długo.
W ramach siódmej edycji unijnej tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości rozwinięto poszczególne wskaźniki i zwiększono nacisk na niezależność wymiaru sprawiedliwości jako fundamentu praworządności w państwach członkowskich.
Jednym z nowych elementów tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości z 2019 r. jest przegląd procedur dyscyplinarnych dotyczących sędziów w krajowych systemach wymiaru sprawiedliwości oraz przegląd gwarancji mających zapobiegać politycznej kontroli nad orzeczeniami sądowymi. Przedstawiono też podział uprawnień władczych nad prokuraturą w krajowych systemach wymiaru sprawiedliwości, w tym w zakresie mianowania i odwoływania prokuratorów krajowych, które to funkcje stanowią kluczowe wskaźniki dotyczące niezależności prokuratury.
Kluczowe ustalenia z tablicy wyników 2019:
- Pewne pozytywne tendencje w zakresie efektywności systemów wymiaru sprawiedliwości: Z tablicy wyników można wywnioskować, że w analizowanym okresie ośmiu lat (2010–2017) w większości państw członkowskich określonych w europejskim semestrze jako stojące w obliczu szczególnych wyzwań można było zaobserwować pozytywne tendencje. Od 2010 r. w niemal wszystkich tych państwach członkowskich czas trwania postępowań sądowych w pierwszej instancji zmniejszył się lub przynajmniej utrzymał się na stałym poziomie. Co więcej, postępowania sądowe w pierwszej instancji w sprawach dotyczących prania pieniędzy trwają przeciętnie do jednego roku. W niektórych państwach członkowskich borykających się z problemami w tej dziedzinie mogą jednak trwać średnio dwa lata lub nawet dłużej.
- Coraz liczniejsze są wyzwania w zakresie postrzeganej niezależności wymiaru sprawiedliwości: Jak wynika z opublikowanego dziś badania Eurobarometru, w przypadku około dwóch trzecich państw członkowskich odnotowano poprawę postrzeganej niezależności wymiaru sprawiedliwości w porównaniu z 2016 r. W porównaniu z rokiem ubiegłym niezależność wymiaru sprawiedliwości w percepcji społecznej spadła jednak w ponad dwóch trzecich państw członkowskich (AT, NL, DE, LU, BE, EE, EL, CZ, PT, HU, RO, PL, ES, BG, SK, HR). Ewentualna polityczna ingerencja lub presja są głównymi przyczynami postrzeganego braku niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Jeżeli chodzi o prokuratury krajowe, w tablicy wyników można zobaczyć, że w niektórych państwach członkowskich istnieje tendencja do koncentracji w jednym organie głównych uprawnień władczych, takich jak ocena, decyzje o awansach i przenoszenie prokuratorów.
- Jakość wymiaru sprawiedliwości: ogólnie rzecz biorąc, w 2017 r. wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych na sądy utrzymywały się w państwach członkowskich na stałym poziomie. Aby poprawić jakość orzeczeń (na podstawie danych pochodzących z Europejskiej Sieci Sądowej), większość sądów prowadzi specjalistyczne szkolenia dla sędziów na temat struktury, stylu argumentacji i redagowania orzeczeń. W niektórych państwach członkowskich użytkownicy sądów mogą uzyskać wyjaśnienia dotyczące orzeczeń sądowych. W porównaniu z poprzednimi latami poprawił się dostęp do orzeczeń sądowych przez Internet, zwłaszcza jeżeli chodzi o publikację wyroków sądów najwyższej instancji: 19 państw członkowskich publikuje obecnie wszystkie orzeczenia w sprawach cywilnych/handlowych i administracyjnych.
Co dalej?
Ustalenia z tablicy wyników z 2019 r. zostały już uwzględnione przy ocenie poszczególnych państw przeprowadzonej w ramach europejskiego semestru 2019. Zostaną one również uwzględnione przy opracowywaniu wniosków Komisji dotyczących zaleceń dla poszczególnych krajów z 2019 r.
Te zalecenia polityczne są omawiane między państwami członkowskimi w Radzie. Przywódcy UE zatwierdzają je w czerwcu, zanim Rada przyjmie je w lipcu. Następnie rządy uwzględniają zalecenia w swoich planach reform i budżetach krajowych na kolejny rok.
Kontekst
Unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości, publikowana od 2013 r., jest jednym z narzędzi unijnego zestawu instrumentów na rzecz praworządności, stosowanym przez Komisję do monitorowania reform wymiaru sprawiedliwości podejmowanych przez państwa członkowskie i wykorzystywanych w ramach europejskiego semestru. Publikowana co roku unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości obejmuje analizę szeregu wskaźników dotyczących niezależności, jakości i efektywności krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości. Uzupełnieniem tego narzędzia porównawczego są oceny dotyczące poszczególnych państw przedstawiane w sprawozdaniach krajowych, które umożliwiają głębszą analizę w oparciu o kontekst prawny i instytucjonalny danego kraju.
Tablica wyników obejmuje trzy główne elementy skutecznego systemu wymiaru sprawiedliwości:
- Efektywność: wskaźnik długości postępowania, wskaźnik zamykanych spraw i liczba spraw w toku.
- Jakość: wskaźniki dostępności, np. pomocy prawnej i opłat sądowych, wskaźniki szkoleń, monitorowania działań sądowych, budżetu, zasobów ludzkich i standardów jakości orzeczeń.
- Niezależność: wskaźniki niezależności wymiaru sprawiedliwości w percepcji ogółu społeczeństwa i przedsiębiorstw, wskaźniki gwarancji dotyczących sędziów oraz gwarancji dotyczących funkcjonowania prokuratury.
Poprawa skuteczności krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości jest jednym z uznanych priorytetów europejskiego semestru – rocznego cyklu koordynacji polityki gospodarczej UE. Tablica wyników wymiaru sprawiedliwości UE zapewnia roczny porównawczy przegląd funkcjonowania krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości i tym samym pomaga państwom członkowskim w realizowaniu tego priorytetu. W przypadku zidentyfikowania poważnych wyzwań w sprawozdaniach krajowych, Rada, na wniosek Komisji, przyjmuje ukierunkowane zalecenia dla poszczególnych krajów.
Więcej informacji:
Unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości 2019 (EN): zobacz
Podsumowanie tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości 2019: zestawienie informacji (EN): zobacz
Wykresy z pełnymi danymi liczbowymi (EN): zobacz
Pytania i odpowiedzi:
Badanie Eurobarometr pt. „Niezależność krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości w UE w percepcji opinii publicznej” (EN): zobacz
Badanie Eurobarometr pt. „Niezależność krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości w UE w percepcji przedsiębiorstw” (EN): zobacz
Sprawozdania dotyczące poszczególnych krajów w ramach europejskiego semestru 2019 (EN): zobacz
Komunikat w sprawie dalszego umacniania praworządności w Unii (EN): zobacz
Unijny zestaw instrumentów na rzecz praworządności – zestawienie informacji (EN): zobacz
Źródło: Komisja Europejska, www.ec.europa.eu