Wyjątkowe wyłączenia grupowe dla przewoźników morskich nie odpowiadają już obecnym warunkom rynkowym, w których działa ta branża. Komisja Europejska zdecydowała o nieprzedłużaniu unijnych przepisów, które wyłączają konsorcja żeglugi liniowej spod antymonopolowych regulacji (tzw. "CBER" - rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych dla konsorcjów). Komisja uznała, że CBER nie wspomaga już konkurencji w sektorze żeglugi, i dlatego pozwoli mu wygasnąć z dniem 25 kwietnia 2024 roku.
Ta decyzja jest wynikiem procesu, który rozpoczął się w sierpniu 2022 roku. Celem tego procesu było zebranie dowodów na funkcjonowanie rozporządzenia CBER od 2020 roku w kontekście jego planowanego wygaśnięcia w kwietniu 2024 roku. Rozporządzenie CBER pozwala linom żeglugowym, w określonych warunkach, na zawieranie porozumień w celu świadczenia wspólnych usług transportu towarowego, nazywanych także "konsorcjami".
W sierpniu 2022 roku Komisja opublikowała prośbę o przesyłanie opinii od zainteresowanych stron, prosząc o informacje na temat efektywności CBER. W tym samym dniu zwróciła się również do uczestników sektora żeglugi liniowej (w tym przewoźników, spedycjistów, operatorów portów i terminali) z kwestionariuszem dotyczącym wpływu konsorcjów utworzonych przez firmy żeglugi liniowej oraz oddziaływania CBER na ich działalność.
Przed przystąpieniem do oceny, w ramach swoich obowiązków monitorowania sektora, Komisja prowadziła regularne konsultacje z uczestnikami rynku oraz organami ds. konkurencji i regulacyjnymi w Europie, Stanach Zjednoczonych i innych jurysdykcjach. Te konsultacje dotyczyły wyzwań, z jakimi zmagał się sektor żeglugi. Dodatkowo, Komisja zleciła niezależne badanie w celu lepszego zrozumienia kwestii.
Obecnie Komisja opublikowała dokument roboczy, który podsumowuje wyniki przeprowadzonej oceny. Ogólnie rzecz biorąc, informacje zebrane od zainteresowanych stron wskazują na ograniczoną skuteczność CBER w latach 2020-2023.
Ze względu na niewielką liczbę konsorcjów objętych CBER oraz ich profil, to rozporządzenie nie przyniosło przewoźnikom znacznych oszczędności ani nie odegrało kluczowej roli w podejmowaniu decyzji o współpracy przez mniejszych przewoźników. W okresie objętym oceną CBER nie umożliwiało także mniejszym przewoźnikom współpracy między sobą ani oferowania konkurencyjnych usług w porównaniu z większymi przewoźnikami.
Na podstawie tych informacji Komisja zdecydowała o nieprzedłużaniu CBER, co oznacza, że linie żeglugowe, prowadzące przewozy do lub z UE, będą musiały ocenić zgodność swoich umów współpracy z unijnymi przepisami antymonopolowymi na podstawie obszernych wytycznych zawartych w innych unijnych regulacjach dotyczących wyłączeń grupowych dla umów horyzontalnych i specjalizacyjnych.
Usługi żeglugi liniowej stanowią regularne, rozkładowe przewozy towarów morskich, przeważnie w kontenerach, na określonych trasach. Te usługi wymagają znaczących inwestycji, dlatego są często oferowane przez przedsiębiorstwa żeglugowe działające w ramach konsorcjów. Korzyści wynikające z tych konsorcjów, takie jak lepsza wydajność przewozów i efektywne wykorzystanie przestrzeni ładunkowej statków, mają istotne znaczenie i mogą przekładać się na korzyści dla użytkowników linii żeglugowych.
Zgodnie z artykułem 101 ustęp 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, przedsiębiorstwa nie mogą zawierać porozumień, które ograniczają konkurencję. Jednak zgodnie z artykułem 101 ustęp 3 TFUE, takie porozumienia mogą być uznawane za zgodne z prawem unijnym, jeżeli przyczyniają się do poprawy produkcji lub dystrybucji produktów oraz promocji postępu technicznego lub gospodarczego, przy zastrzeżeniu, że konsumentom przysługuje odpowiednia część uzyskiwanego z tego korzyści, a jednocześnie konkurencja nie jest wyeliminowana.
Rozporządzenie Rady 246/2009 przewiduje, że na podstawie artykułu 101 ustęp 3 TFUE Komisja może wyłączyć konsorcja z zakresu stosowania artykułu 101 ustęp 1 TFUE na okres nie dłuższy niż pięć lat, z możliwością przedłużenia. W związku z tym w 2009 roku Komisja przyjęła rozporządzenie CBER (rozporządzenie Komisji (WE) nr 906/2009), które określało szczegółowe warunki takiego wyłączenia. Te warunki miały na celu zapewnienie, że korzyści wynikające z konsorcjów trafiają do konsumentów.
Komisja przedłużyła ważność rozporządzenia CBER w 2014 roku i w 2020 roku. Decyzja o przedłużeniu w 2020 roku była zasadniczo uzasadniona brakiem pogorszenia parametrów konkurencji, takich jak stawki frachtowe, dostępność i niezawodność usług, w latach 2014–2019. Jednak przedłużenie to miało charakter czasowy, co pozwalało na lepsze uwzględnienie ewentualnych zmian na rynku.
Źródło: Komisja Europejska.
