Strona startowa

Na rok przed kolejnymi wyborami europejskimi przedstawiciele władz lokalnych i regionalnych zwracają uwagę na zagrożenia, jakie dezinformacja stwarza dla naszych demokratycznych społeczeństw. Jako poziom sprawowania rządów najbliższy obywatelom, władze regionalne i lokalne mają do odegrania kluczową rolę w wysiłkach UE na rzecz obrony demokracji, podkreślił przewodniczący Komitetu Regionów Vasco Alves Cordeiro (PT/PES) podczas debaty z wiceprzewodniczącą Komisji Europejskiej do spraw wartości i przejrzystości Věrą Jourovą oraz przewodniczącym Komisji Specjalnej ds. Obcych Ingerencji i Dezinformacji oraz Wzmocnienia Uczciwości w PE Raphaëlem Glucksmannem.Tuż po debacie zgromadzenie demokratycznie wybranych polityków lokalnych przyjęło opinię „Rola władz lokalnych i regionalnych w przeciwdziałaniu dezinformacji i obcym manipulacjom informacjami i ingerencjom w informacje”, przygotowaną przez Gustawa Marka Brzezina (PL/EPL), marszałka województwa warmińsko-mazurskiego.

Debata odbyła się podczas sesji plenarnej KR-u w dniu 5 lipca i była okazją do przypomnienia, że w obecnej sytuacji ataki na wirtualne i rzeczywiste życie burmistrzów i innych przedstawicieli lokalnych i regionalnych w Europie są coraz częstsze i gwałtowniejsze. Pandemia COVID-19, rosyjska wojna przeciwko Ukrainie, przyjmowanie uchodźców, a nawet konsekwencje zmiany klimatu należą do dominujących kwestii politycznych, które ostatnio posłużyły jako tematy zastępcze wykorzystywane do uzyskania wpływu poprzez manipulacje w europejskiej przestrzeni informacyjnej. Uczestnicy debaty zauważyli, że obce ingerencje, dezinformacja i ataki na demokrację będą prawdopodobnie coraz częstsze i bardziej wyrafinowane w okresie poprzedzającym wybory do Parlamentu Europejskiego w czerwcu 2024 r. Podkreślono znaczenie współpracy, edukacji i wolności mediów jako kluczowych fundamentów zdrowej przestrzeni demokratycznej.

W przemówieniu powitalnym Vasco Alves Cordeiro, przewodniczący Europejskiego Komitetu Regionów, stwierdził: Obrona demokracji wymaga od nas wszystkich nieustannego zaangażowania. Wybory europejskie w 2024 r. należy chronić przed obcą ingerencją.Instytucje, partie polityczne, władze lokalne i regionalne oraz obywatele będą musieli zachować czujność wobec zagrożenia dezinformacją.Każdy z nas ma do odegrania rolę w propagowaniu zasad demokratycznych.W okresie przedwyborczym, kiedy wyborcy dokonują wyboru i zdobywają informacje, członkowie Komitetu Regionów będą budować mosty między szczeblem europejskim i lokalnym.Będziemy wyjaśniać, wysłuchiwać i wspierać demokratyczne i uczciwe środowisko dla wyborów, które odbędą się w naszych regionach.

Marszałek Gustaw Marek Brzezin, stwierdził: Zjawisko dezinformacji i potrzeba walki z wszelkiego rodzaju manipulacjami to niezwykle ważne kwestie w życiu naszych społeczeństw.Pandemia i wojna zaostrzyły te problemy – istnieją zagrożenia hybrydowe, przed którymi musimy się bronić.Sfałszowane informacje i obecny rozwój technologii stanowią zagrożenie dla samej istoty demokracji i i poważnie zakłócają demokratyczne procesy wyborcze.Dlatego musimy edukować obywateli na wszystkich poziomach.Powinniśmy wykorzystywać zdolności samorządów lokalnych, aktywizować lokalne media, ale również zapewniać środki finansowe w ramach funduszy europejskich.

Věra Jourová, wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej do spraw wartości i przejrzystości, podkreśliła: "Dezinformacja i obca ingerencja stanowią poważne zagrożenie dla naszej demokracji, które wymaga podjęcia działań. Kodeks antydezinformacyjny i akt prawny o usługach cyfrowych są kamieniem węgielnym naszych wysiłków na szczeblu europejskim. Nasze podejście uznaje, że skuteczna reakcja wymaga zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron - przemysłu, społeczeństwa obywatelskiego, naukowców oraz władz krajowych, regionalnych i lokalnych. W tej strategii działania na szczeblu regionalnym i lokalnym odgrywają bardzo ważną rolę, w szczególności w zakresie umiejętności korzystania z mediów i podnoszenia świadomości społecznej jako kluczowych narzędzi przeciwdziałania i ograniczania wpływu dezinformacji".

Podczas debaty członkowie KR-u omówili również narzędzia dostępne władzom lokalnym i regionalnym w walce z dezinformacją, w tym narzędzia przedstawione w opracowaniu KR-u dotyczącym podręcznika dobrych praktyk w zakresie przeciwdziałania dezinformacji oraz wnioski z seminarium, które odbyło się w Elblągu w maju 2023 r. na zaproszenie sprawozdawcy generalnego Brzezina.

W opinii zasugerowano możliwe inicjatywy na szczeblu lokalnym i regionalnym w celu przeciwdziałania dezinformacji, wzywając do zwiększenia finansowania dostępnego w całej Europie, uzupełnionego ściślejszą współpracą z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, lokalnymi mediami, ośrodkami badawczymi, indywidualnymi dziennikarzami i weryfikatorami informacji.

Strategia budowania odporności społeczeństwa na dezinformację powinna być wdrażana w równym stopniu zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich, w tym, z jednej strony, włączenie edukacji medialnej do programów nauczania w szkołach, a z drugiej strony, zapewnienie wsparcia dla godnych zaufania i pluralistycznych mediów lokalnych i regionalnych.

W opinii wzywa się ponadto do stworzenia pilotażowego modelu systemowej reakcji na kampanie i incydenty dezinformacyjne w regionach, okręgach i gminach, zwłaszcza tych najbardziej narażonych na dezinformację.

Inne istotne inicjatywy, które można rozważyć na szczeblu UE, obejmowały tłumaczenie dostępnych krajowych i międzynarodowych podręczników i wytycznych dotyczących zwalczania dezinformacji na wszystkie języki urzędowe UE lub ustanowienie na szczeblu krajowym punktu kontaktowego w celu regularnego dostarczania władzom lokalnym i regionalnym informacji na temat najnowszych tendencji i narracji dezinformacyjnych.

Demokracja i przyszłość UE są jednym z trzech priorytetów, które Europejski Komitet Regionów (KR) wyznaczył sobie na kadencję 2020–2025, a zwalczanie dezinformacji jest ważnym elementem realizacji tego priorytetu i wdrażania zaleceń Konferencji w sprawie przyszłości Europy. Opinia opracowana przez Gustawa Marka Brzezina jest odpowiedzią na zapytanie złożone w lutym 2023 r. przez szwedzką prezydencję Rady Unii Europejskiej dotyczące roli władz lokalnych i regionalnych w przeciwdziałaniu dezinformacji i obcym manipulacjom informacjami i ingerencjom w informacje. Wiąże się to również z niedawnymi i bieżącymi pracami KR-u nad odpornością demokracji, w tym z jego opinią w sprawie wzmocnienia demokracji i uczciwości wyborów oraz z opinią w sprawie europejskiego aktu o wolności mediów.

Źródło: Europejski Komitet Regionów.

Komisja przyjęła wczoraj pakiet środków na rzecz zrównoważonego wykorzystania kluczowych zasobów naturalnych, zwiększający również odporność systemu żywnościowego i rolnictwa w UE.

Akt w sprawie monitorowania stanu gleby ułatwi osiągnięcie dobrego stanu gruntów w UE do 2050 r. poprzez gromadzenie danych na temat zdrowia gleby i udostępnianie ich rolnikom i innym osobom gospodarującym glebą. W akcie wprowadza się zrównoważone gospodarowanie glebami jako normę i proponuje się podjęcie działań w sprawie niedopuszczalnych zagrożeń dla zdrowia ludzi i dla środowiska, spowodowanych zanieczyszczeniem gleby. Przedstawiony wniosek przyczyni się również do pobudzenia innowacji i zrównoważonego rozwoju poprzez, po pierwsze, umożliwienie bezpiecznego korzystania z postępu technicznego w dziedzinie nowych technik genomowych, które umożliwiają zwiększenie odporności roślin uprawnych na zmiany klimatu i ograniczenie stosowania pestycydów, a po drugie – zapewnienie bardziej zrównoważonych i zróżnicowanych nasion i materiału rozmnożeniowego wysokiej jakości, z korzyścią dla roślin i lasów. Ponadto proponuje się także środki mające na celu ograniczenie marnotrawienia żywności i tekstyliów, co przyczyni się do efektywniejszego wykorzystania zasobów naturalnych i do dalszego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.

Działania te przyniosą wszystkim długoterminowe korzyści gospodarcze, społeczne, zdrowotne i środowiskowe. Zwiększając odporność zasobów naturalnych, nowe przepisy wspierają w szczególności osoby żyjące bezpośrednio z ziemi i przyrody. Przyczynią się one do zwiększenia dobrobytu na obszarach wiejskich i bezpieczeństwa żywnościowego oraz do pobudzenia odpornej i prosperującej biogospodarki. Zapewnią też UE czołową pozycję w dziedzinie innowacji i rozwoju oraz pomogą w odwróceniu procesu utraty różnorodności biologicznej i przygotowaniu się na skutki zmiany klimatu.

Stan 60–70 proc. gleb w UE jest zły. Ponadto każdego roku z powodu erozji wymywaniu podlega miliard ton gleby, co oznacza, że pozostała żyzna wierzchnia warstwa szybko znika. Koszty związane z degradacją gleby szacuje się na ponad 50 mld euro rocznie.

Wniosek, który jest pierwszym w historii aktem prawnym UE dotyczącym gleby, zawiera zharmonizowaną definicję zdrowia gleby, wprowadza kompleksowe i spójne ramy monitorowania oraz wspiera zrównoważone gospodarowanie glebą i rekultywację terenów zanieczyszczonych. We wniosku połączono w jedną całość kilka źródeł danych dotyczących gleby. Są to dane z próbek uzyskane w ramach unijnego badania terenowego użytkowania gruntów i pokrycia terenu (LUCAS), dane satelitarne z programu Copernicus oraz dane krajowe i prywatne. Ostatecznym celem są zdrowe gleby w UE do 2050 r., zgodnie z dążeniem UE do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń.

Dane dotyczące gleby będą czynnikiem wspierającym innowacje, a także rozwiązania technologiczne i organizacyjne, zwłaszcza w zakresie praktyk rolniczych. Pomogą one rolnikom i innym właścicielom gruntów we wdrażaniu najodpowiedniejszych metod uprawy i zwiększaniu żyzności gleby i plonów, przy jednoczesnym ograniczaniu zużycia wody i składników odżywczych. Ponadto dane te pozwolą nam lepiej zrozumieć tendencje dotyczące suszy, retencji wody i erozji, usprawniając zapobieganie klęskom żywiołowym i zarządzanie nimi. Dzięki zdrowej glebie i dostępności szczegółowych danych rolnicy i zarządcy gruntów mogą uzyskać dodatkowe źródło dochodów w postaci wynagrodzenia za agrotechniki węglochłonne, płatności za usługi ekosystemowe lub za zwiększenie wartości zdrowych gleb i produkowanej na nich żywności. Wniosek nie nakłada żadnych bezpośrednich obowiązków na właścicieli i zarządców gruntów ani na rolników.

Państwa członkowskie określą korzystne i niekorzystne praktyki w zakresie gospodarowania glebą. Opracują również działania regeneracyjne, aby przywrócić dobry stan zdegradowanych gleb, w oparciu o krajowe oceny stanu zdrowia gleby. Oceny te zostaną również uwzględnione w innych politykach UE, takich jak LULUCF, WPR i gospodarka wodna.

We wniosku wzywa się również państwa członkowskie do podjęcia działań w sprawie niedopuszczalnych zagrożeń dla zdrowia ludzi i dla środowiska, spowodowanych zanieczyszczeniem gleby, zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”. Państwa członkowskie będą musiały zidentyfikować, zbadać, ocenić i zrekultywować zanieczyszczone tereny.

Rolnicy i hodowcy potrzebują dostępu do najnowocześniejszych innowacji. Nowe technologie mogą pomóc zwiększyć odporność zarówno rolnictwa, jak i gruntów leśnych oraz chronić zbiory przed skutkami zmiany klimatu, utraty różnorodności biologicznej i degradacji środowiska. Nowe techniki genomowe to innowacyjne narzędzia, dzięki którym nasz system żywnościowy może stać się bardziej zrównoważony i odporny. Umożliwiają one opracowywanie ulepszonych odmian roślin, które są odporne na zmianę klimatu i agrofagi, wymagają mniejszej ilości nawozów i pestycydów oraz zapewniają wyższe plony. Dzięki temu możliwe będzie ograniczenie o połowę ilości stosowanych pestycydów chemicznych, zmniejszenie związanego z nimi ryzyka, a także zredukowanie zależności UE od przywozu produktów rolnych.

W większości przypadków te nowe techniki prowadzą do bardziej ukierunkowanych, precyzyjniejszych i szybszych zmian niż techniki konwencjonalne, co pozwala na osiągnięcie lepszych rezultatów niż w przypadku stosowania klasycznych technik, takich jak selekcjonowanie nasion i krzyżowanie.

We wniosku:

    określono dwie kategorie roślin uzyskiwanych za pomocą NGT: rośliny NGT porównywalne z roślinami naturalnie występującymi lub konwencjonalnymi oraz rośliny NGT z bardziej złożonymi modyfikacjami;

    te dwie kategorie będą podlegać różnym wymogom dotyczącym wprowadzania na rynek, z uwzględnieniem ich różnych cech charakterystycznych i profili ryzyka. Rośliny należące do pierwszej kategorii będą objęte obowiązkiem zgłaszania. Rośliny z drugiej kategorii będą objęte procesem określonym w dyrektywie w sprawie GMO;

    określono zachęty do opracowywania roślin zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju;

    zapewniono przejrzystość informacji na temat wszystkich roślin NGT na rynku UE (np. poprzez etykietowanie nasion);

    zapewniono solidne monitorowanie gospodarczych, środowiskowych i społecznych skutków produktów NGT.

Europejski sektor nasion jest największym eksporterem na światowym rynku nasion (20 proc. światowego rynku o szacunkowej wartości 7–10 mld euro; 7 tys. przedsiębiorstw, głównie MŚP). Ważne jest, aby przepisy w tej dziedzinie nadążały za rozwojem nauki. Niniejszy wniosek zaktualizuje i uprości obecne przepisy – niektóre z nich zostały opracowane ponad pół wieku temu.

Proponowane rozporządzenie w sprawie produkcji i wprowadzania do obrotu materiału rozmnożeniowego roślin i leśnego materiału rozmnożeniowego zwiększy różnorodność i jakość nasion, sadzonek i innego materiału przeznaczonego do reprodukcji roślin . Zagwarantują one stabilne plony dzięki dostosowaniu odmian roślin do przyszłych wyzwań poprzez testowanie ich zrównoważonego charakteru (np. odporności na choroby). Nasiona będą również lepiej dostosowane do presji związanych ze zmianą klimatu, zapewnią zachowanie genetycznej różnorodności roślin uprawnych i zwiększą bezpieczeństwo żywnościowe. Wniosek przyczyni się do ograniczenia biurokracji oraz zwiększenia wydajności i skuteczności systemów rejestracji i certyfikacji.

Jeśli chodzi o leśny materiał rozmnożeniowy, należy zadbać o dostosowanie sadzonek do warunków panujących w danym miejscu, aby lepiej przystosować lasy do zmiany klimatu. Hodowla selekcyjna drzew umożliwia przyspieszenie przystosowania lasów do zmiany klimatu, co jest konieczne do utrzymania ich wydajności w przyszłości.

Co roku w UE marnuje się prawie 59 mln ton żywności (131 kg/mieszkańca), a jej wartość rynkowa szacowana jest na 132 mld euro. Ponad połowa odpadów spożywczych (53 proc.) pochodzi z gospodarstw domowych. Na drugim miejscu jest sektor przetwórstwa i produkcji żywności (20 proc.). Walka z marnowaniem żywności przynosi potrójne korzyści: pozwala oszczędzać żywność przeznaczoną do spożycia przez ludzi, a tym samym przyczynia się do zwiększenia bezpieczeństwa żywnościowego. Zapewnia oszczędności przedsiębiorstwom i konsumentom i zmniejsza wpływ produkcji i konsumpcji żywności na środowisko.

Aby przyspieszyć postępy w UE Komisja proponuje, aby do 2030 r. ograniczyć o 10 proc. odpady żywnościowe w sektorze przetwórstwa i wytwarzania i o 30 proc. (per capita) łącznie w sektorze handlu detalicznego i konsumpcji (restauracje, usługi w sektorze żywienia i gospodarstwa domowe).

Odpady tekstylne również obciążają ograniczone zasoby naturalne. Około 78 proc. odpadów tekstylnych nie jest segregowanych przez konsumentów i trafia do zmieszanych odpadów z gospodarstw domowych, które następnie są spalane lub składowane. Więcej informacji na temat wniosku można znaleźć w specjalnym komunikacie prasowym.

Wnioski ustawodawcze zostaną teraz rozpatrzone przez Parlament Europejski i Radę w ramach zwykłej procedury ustawodawczej.

Europejski Zielony Ład jest konieczny dla zdrowia ludzi i naszej planety. Od jego inauguracji w grudniu 2019 r. rozpoczęła się głęboka i całościowa transformacja naszego społeczeństwa i naszej gospodarki. Dzisiejszy pakiet uzupełnia poprzednie wnioski w ramach filaru „zasoby naturalne” Zielonego Ładu.

Inicjatywy te i ich cele opierają się na rozwiązaniach zapewnianych przez przyrodę, która jest naszym najlepszym sojusznikiem w walce ze zmianami klimatu. Aby osiągnąć neutralność klimatyczną, w szczególności zwiększyć usuwanie dwutlenku węgla przez naturalne pochłaniacze, wdrożyć unijne prawo o klimacie i podtrzymać międzynarodowe zobowiązania Unii Europejskiej wynikające zarówno z porozumienia paryskiego, jak i z globalnych ram różnorodności biologicznej Kunming-Montreal, musimy pilnie wzmocnić odporność naturalnych ekosystemów w całej UE, zwiększyć ich zdolność do pomocy w dostosowaniu się do zmiany klimatu i utrzymać ich zdolności produkcyjne. Pozwoli to zapewnić trwałe bezpieczeństwo żywnościowe i materialne.

 

Źródło: Komisja Europejska.

Komisja proponuje przepisy nakładające na producentów odpowiedzialność za pełny cykl życia wyrobów włókienniczych oraz wspierające zrównoważone gospodarowanie odpadami włókienniczymi w całej UE. Inicjatywa ta przyspieszy rozwój sektora selektywnego zbierania, sortowania, ponownego użycia i recyklingu wyrobów włókienniczych w UE, zgodnie ze strategią UE na rzecz zrównoważonych wyrobów włókienniczych o obiegu zamkniętym. Oczekuje się, że zwiększenie dostępności zużytych wyrobów włókienniczych przyczyni się do stworzenia lokalnych miejsc pracy i zaoszczędzi pieniądze dla konsumentów w UE i poza nią, a jednocześnie zmniejszy wpływ produkcji wyrobów włókienniczych na zasoby naturalne.

Komisja proponuje wprowadzenie obowiązkowych i zharmonizowanych systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta w odniesieniu do wyrobów włókienniczych we wszystkich państwach członkowskich UE. Systemy rozszerzonej odpowiedzialności producenta skutecznie przyczyniły się do poprawy gospodarowania odpadami pochodzącymi z kilku produktów, takich jak opakowania, baterie oraz sprzęt elektryczny i elektroniczny. Producenci pokryją koszty gospodarowania odpadami włókienniczymi, co będzie również stanowić dla nich zachętę do ograniczania ilości odpadów i zwiększenia obiegu zamkniętego wyrobów włókienniczych – projektowania lepszych produktów od samego początku. Wysokość płatności producentów na rzecz systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta zostanie dostosowana w oparciu o efektywność środowiskową wyrobów włókienniczych, czyli zasadę znaną jako „ekomodulacja”.

Wspólne unijne przepisy dotyczące rozszerzonej odpowiedzialności producenta ułatwią również państwom członkowskim wdrożenie wymogu oddzielnego zbierania wyrobów włókienniczych od 2025 r., zgodnie z obowiązującymi przepisami. Z wkładów producentów finansowane będą inwestycje w możliwości selektywnego zbierania, sortowania, ponownego użycia i recyklingu. Proponowane przepisy dotyczące gospodarowania odpadami mają na celu zapewnienie, aby zużyte wyroby włókiennicze były sortowane w celu ponownego użycia, a to, co nie może być ponownie wykorzystane, jest ukierunkowane na recykling jako priorytet. Przedsiębiorstwa społeczne zajmujące się zbieraniem i przetwarzaniem wyrobów włókienniczych skorzystają ze zwiększonych możliwości biznesowych i większego rynku wyrobów włókienniczych używanych.

Przedstawiony wniosek będzie również promował badania i rozwój innowacyjnych technologii na rzecz obiegu zamkniętego w sektorze włókienniczym, takich jak recykling włókien do włókien.

WE wniosku poruszono również kwestię nielegalnego wywozu odpadów włókienniczych do krajów, które nie są w stanie nimi gospodarować. Nowe przepisy doprecyzowałyby, czym są odpady i co uznaje się za wyroby włókiennicze wielokrotnego użytku, aby położyć kres praktyce wywozu odpadów ukrytych jako odpady przeznaczone do ponownego użycia. Będzie to uzupełnieniem środków przewidzianych we wniosku dotyczącym nowego rozporządzenia w sprawie przemieszczania odpadów, które zagwarantują, że przemieszczanie odpadów włókienniczych będzie miało miejsce tylko wtedy, gdy istnieją gwarancje, że gospodarowanie odpadami odbywa się w sposób racjonalny ekologicznie.

Wniosek dotyczący ukierunkowanego przeglądu dyrektywy ramowej w sprawie odpadów obejmuje również środki dotyczące marnotrawienia żywności, wyszczególnione w osobnych pytaniach i odpowiedziach.

Wniosek Komisji w sprawie ukierunkowanej zmiany dyrektywy ramowej w sprawie odpadów zostanie teraz rozpatrzony przez Parlament Europejski i Radę w ramach zwykłej procedury ustawodawczej.

UE wytwarza 12,6 mln ton odpadów włókienniczych rocznie. Sama odzież i obuwie stanowią 5,2 mln ton odpadów, co odpowiada 12 kg odpadów na osobę rocznie. Obecnie jedynie 22 % pokonsumenckich odpadów włókienniczych zbiera się selektywnie w celu ponownego użycia lub recyklingu, podczas gdy pozostała część jest często spalana lub składowana.

Dyrektywa ramowa w sprawie odpadów stanowi unijne ramy prawne w zakresie gospodarowania odpadami w UE. Określono w nim definicje związane z gospodarowaniem odpadami, w tym definicje odpadów, recyklingu i odzysku, hierarchię postępowania z odpadami i podstawowe pojęcia.

Wczorajsza inicjatywa jest zgodna z zobowiązaniem Komisji podjętym w strategii UE na rzecz zrównoważonych wyrobów włókienniczych o obiegu zamkniętym do zaproponowania środków mających na celu harmonizację zasad rozszerzonej odpowiedzialności producenta w odniesieniu do wyrobów włókienniczych oraz do opracowania zachęt gospodarczych, aby wyroby włókiennicze stały się bardziej zrównoważone i oparte na obiegu zamkniętym.

Źródło: Komisja Europejska.

Komisja opublikowała dziś czwarte wydanie corocznego sprawozdania na temat praworządności, w którym podsumowuje sytuację w zakresie praworządności w każdym państwie członkowskim.

Chociaż w niektórych państwach członkowskich UE nadal występują problemy w zakresie praworządności, sprawozdanie stało się główną siłą napędową zmian i pozytywnych reform. W pełni lub częściowo wdrożono 65 proc. zeszłorocznych zaleceń. Pokazuje to, że w państwach członkowskich podejmowane są istotne działania następcze w związku z zaleceniami z poprzedniego roku.  Fakt ten świadczy o znacznej poprawie sytuacji w ciągu zaledwie jednego roku, ponieważ należy mieć na uwadze, że reformy w celu ulepszenia ram na rzecz praworządności wymagają czasu. Jednocześnie w niektórych państwach członkowskich utrzymują się problemy systemowe.

Dzisiejszy pakiet zawiera komunikat poświęcony przeglądowi sytuacji w całej UE oraz 27 rozdziałów dotyczących poszczególnych państw członkowskich, z uwzględnieniem istotnych zmian w każdym kraju od lipca 2022 r. Sprawozdanie zawiera ocenę zaleceń z zeszłego roku oraz kolejne konkretne zalecenia dla państw członkowskich.

Sprawozdanie obejmuje cztery filary: krajowe systemy wymiaru sprawiedliwości, ramy antykorupcyjne, pluralizm mediów oraz inne instytucjonalne mechanizmy kontroli i równowagi.

Reformy wymiaru sprawiedliwości pozostały jednym z priorytetów politycznych w ubiegłym roku, a wiele państw członkowskich podjęło działania następcze w związku z zaleceniami z 2022 r. i wdrożyło reformy uzgodnione w kontekście Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.

Wiele państw członkowskich poczyniło dalsze postępy w realizacji ważnych reform służących wzmocnieniu niezależności sądów – na przykład podjęło działania legislacyjne mające na celu zwiększenie niezależności i skuteczności rad sądownictwa oraz usprawnienie procedur powoływania sędziów i funkcjonowania sądów najwyższych tych państw – lub przygotowuje działania zmierzające do wzmocnienia autonomii prokuratury.

Państwa członkowskie wprowadziły również środki mające poprawić skuteczność i jakość wymiaru sprawiedliwości oraz ułatwić dostęp do niego. Państwa członkowskie inwestowały dalej w swoje systemy wymiaru sprawiedliwości, chociaż w niektórych państwach członkowskich wynagrodzenia sędziów i prokuratorów stanowią barierę, która utrudnia zatrudnianie wykwalifikowanych pracowników wymiaru sprawiedliwości. Jednocześnie w kilku państwach członkowskich utrzymują się problemy strukturalne dotyczące niezależności sądownictwa.

Jeżeli chodzi o zalecenia dotyczące wymiaru sprawiedliwości na 2023 r., są one ukierunkowane na takie problemy jak: potrzeba zabezpieczeń związanych z procedurami powoływania sędziów, składy Rad Sądownictwa, autonomia prokuratury lub potrzeba zapewnienia odpowiednich zasobów dla sądownictwa, w tym w zakresie wynagrodzeń sędziów i prokuratorów.

Korupcja pozostaje poważnym problemem zarówno dla obywateli UE, jak i dla przedsiębiorstw. Specjalne badanie Eurobarometr z 2023 r. na temat postaw obywateli wobec korupcji oraz badanie Eurobarometr Flash dotyczące opinii przedsiębiorców na temat korupcji w UE wykazały na przykład, że coraz więcej Europejczyków (70 proc.) i przedsiębiorstw europejskich (65 proc.) jest zdania, iż korupcja jest szeroko rozpowszechniona w ich kraju.  Europejczycy są coraz sceptyczniej nastawieni do krajowych wysiłków na rzecz walki z korupcją – około 67 proc. respondentów uważa, że korupcja na wysokim szczeblu nie jest odpowiednio ścigana.

Szereg państw członkowskich podjęło odpowiednie kroki, zgodnie z zaleceniami w zakresie przeciwdziałania korupcji przedstawionymi w sprawozdaniu na temat praworządności z 2022 r. Kilka państw członkowskich przeprowadziło reformy prawa karnego, aby nasilić walkę z korupcją. Podczas gdy niektóre państwa członkowskie kontynuują działania w obszarze prowadzenia dochodzeń oraz ścigania i karania korupcji na wysokim szczeblu, inne kraje wdrożyły inicjatywy mające wzmocnić zdolności organów ścigania odpowiedzialnych za walkę z korupcją dzięki dodatkowym zasobom i specjalizacji.

Jeżeli chodzi o prewencję, kilka państw członkowskich zaktualizowało istniejące strategie antykorupcyjne i plany działania lub jest w trakcie ich przeglądu. Inne państwa członkowskie podjęły kroki w celu wzmocnienia ram zapewniających uczciwość, takich jak kodeksy postępowania lub zasady lobbingu . Zalecenia wydane w tym roku dotyczą wzmocnienia ram zapobiegawczych, takich jak przepisy w zakresie lobbingu i konfliktu interesów, a także zagwarantowania skutecznych postępowań przygotowawczych i sądowych w sprawach korupcyjnych.

Urzędnicy publiczni podlegają w większości państw członkowskich obowiązkowi ujawniania aktywów i interesów, ale przepisy te różnią się pod względem zakresu, przejrzystości i dostępności ujawnionych informacji, a także pod względem poziomu i skuteczności weryfikacji oraz egzekwowania przepisów. W niektórych państwach członkowskich postępowania przygotowawcze i sądowe w sprawach dotyczących korupcji trwają bardzo długo, a osiągnięcia nadal pozostawiają wiele do życzenia, zwłaszcza w sprawach korupcji na wysokim szczeblu. Aby zapewnić spójniejszą i skuteczniejszą odpowiedź na korupcję w całej Unii, Komisja zaproponowała w maju 2023 r. nowe przepisy na szczeblu UE w sprawie zwalczania korupcji.

Kilka państw członkowskich przyjęło, wzmocniło lub omawia środki, których celem jest poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy dziennikarzy, między innymi w oparciu o niedawne inicjatywy Komisji, takie jak zalecenie w sprawie zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa dziennikarzom oraz wzmocnienia ich pozycji i zalecenie w sprawie ochrony dziennikarzy i obrońców praw człowieka, którzy angażują się w debatę publiczną, przed ewidentnie bezpodstawnymi lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi. Od czasu ostatniego sprawozdania niektóre państwa członkowskie przyjęły przepisy poprawiające przejrzystość w zakresie własności mediów i wzmocniły przepisy zwiększające niezależność organów regulacyjnych ds. mediów lub rozszerzyły kompetencje tych organów.

Utrzymują się jednak różne problemy związane z przejrzystością w rozpowszechnianiu reklam państwowych, konfliktem interesów i dostępem do dokumentów publicznych – są to ważne kwestie wskazane w sprawozdaniu jako wymagające większej uwagi. Podczas gdy niektóre państwa członkowskie rozpoczęły reformy mające zwiększyć niezależność krajowych nadawców publicznych, w kilku innych wyzwania w tym zakresie pozostają bez odpowiedzi.

Ustalenia zawarte w sprawozdaniu, które dotyczą niezależności mediów, opierają się na szeregu źródeł, w tym na monitorze pluralizmu mediów (MPM 2023), platformie Rady Europy na rzecz ochrony dziennikarstwa i bezpieczeństwa dziennikarzy oraz platformie Mapping Media Freedom.

Komisja ponownie wydała szereg zaleceń dotyczących między innymi przejrzystego i sprawiedliwego przydziału reklam państwowych, niezależnego zarządzania mediami publicznymi oraz środków mających poprawić bezpieczeństwa dziennikarzy, a także prawo dostępu do dokumentów publicznych. We wrześniu 2022 r. Komisja zaproponowała akt o wolności mediów, będący obecnie przedmiotem negocjacji, którym ustanowione zostaną zabezpieczenia na szczeblu UE, dążące do ochrony pluralizmu mediów i niezależności redakcyjnej.

 

W ubiegłym roku państwa członkowskie nadal poprawiały jakość swoich procesów ustawodawczych i angażowały zainteresowane strony w te procesy – tendencja ta została już odnotowana w poprzednich sprawozdaniach na temat praworządności. Trybunały konstytucyjne wciąż odgrywają kluczową rolę w mechanizmach kontroli i równowagi. Podjęły one również istotne decyzje dotyczące organizacji krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości W niektórych państwach członkowskich jeszcze bardziej wzmocniono status krajowych instytucji praw człowieka, rzeczników praw obywatelskich i innych niezależnych organów. W większości państw członkowskich istnieje sprzyjające i wspierające środowisko dla społeczeństwa obywatelskiego, a niektóre kraje podejmują działania na rzecz dalszej poprawy sytuacji.

W niektórych państwach członkowskich nadal brakuje jednak formalnych ram konsultacji z zainteresowanymi stronami albo ramy te nie są wystarczająco przestrzegane w praktyce, a organizacje społeczeństwa obywatelskiego wciąż borykają się z trudnościami dotyczącymi m.in. finansowania i ograniczania ich pola działania. W odniesieniu do kilku państw członkowskich wyrażono obawy dotyczące dalszego korzystania z uprawnień nadzwyczajnych.

W sprawozdaniu po raz kolejny zawarto informacje na temat wykonywania przez państwa członkowskie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Ponownie opisano w nim również, jak mechanizmy kontroli i równowagi stosowane przez państwa członkowskie reagują na wykorzystanie oprogramowania szpiegowskiego.

Aby sprostać niektórym z tych wyzwań, Komisja ponowiła zalecenia, które pozostały przynajmniej częściowo niezrealizowane, a w stosownych przypadkach wydała dodatkowe zalecenia, dotyczące na przykład skutecznego zaangażowania zainteresowanych stron w proces legislacyjny, ustanowienia i funkcjonowania akredytowanych krajowych instytucji praw człowieka oraz zapewnienia otwartych ram operacyjnych dla społeczeństwa obywatelskiego.

Komisja zwraca się do Parlamentu Europejskiego i Rady o kontynuowanie debat – zarówno ogólnych, jak i dotyczących poszczególnych krajów – na podstawie tego sprawozdania oraz do wykorzystania zaleceń do dalszego monitorowania konkretnego wdrażania. Wzywa również parlamenty narodowe, społeczeństwo obywatelskie oraz inne kluczowe zainteresowane strony i podmioty do dalszego krajowego dialogu na temat praworządności. Powinien on mieć miejsce również na szczeblu europejskim, przy zwiększonym zaangażowaniu obywateli. Komisja wzywa państwa członkowskie do podjęcia wyzwań określonych w tym sprawozdaniu i jest gotowa wspierać je w dalszym wdrażaniu zaleceń.

Praworządność ma kluczowe znaczenie dla wszystkich mieszkańców i przedsiębiorstw w UE, ponieważ jest ona niezbędna do poszanowania innych wartości. Gwarantuje ona przestrzeganie podstawowych praw zgodnie z najważniejszymi wartościami demokratycznymi, stosowanie prawa UE i wspiera otoczenie biznesowe sprzyjające inwestycjom. Praworządność stanowi podstawowy element tożsamości Unii Europejskiej.

Roczne sprawozdanie na temat praworządności jest efektem ścisłego dialogu z organami krajowymi i zainteresowanymi stronami i poddaje analizie te same zagadnienia we wszystkich państwach członkowskich, w oparciu o takie same cele i jednolitą przejrzystą metodykę oraz w sposób obiektywny i bezstronny. Ocena jakościowa przeprowadzona przez Komisję koncentruje się na istotnych zmianach, które zaszły od przyjęcia trzeciego rocznego sprawozdania na temat praworządności w lipcu 2022 r., przy jednoczesnym zachowaniu współmierności do rozwoju sytuacji.

Sprawozdanie to stanowi najważniejszy element rocznego cyklu dotyczącego praworządności. Tegoroczny cykl ma charakter zapobiegawczy i ma wspierać praworządność oraz zapobiegać występowaniu problemów lub ich eskalacji. Jest on odrębny od innych elementów unijnego zestawu instrumentów na rzecz praworządności i uzupełnia procedury przewidziane w Traktatach umożliwiające UE reagowanie na poważniejsze kwestie związane z praworządnością w państwach członkowskich, lecz ich nie zastępuje. Procedury te obejmują postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego oraz postępowanie dotyczące ochrony podstawowych wartości Unii na podstawie art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej.

Czwarte wydanie sprawozdania opiera się na ważnym kroku podjętym w ubiegłorocznym sprawozdaniu, w którym po raz pierwszy uwzględniono konkretne zalecenia dla wszystkich państw członkowskich. Analiza zawiera również jakościową ocenę postępów poczynionych przez państwa członkowskie w zakresie wdrażania zaleceń z 2022 r., z uwzględnieniem ogólnej sytuacji w państwach członkowskich. W zależności od postępów poczynionych we wdrażaniu poszczególnych elementów każdego zalecenia Komisja zakończyła swoją ocenę, przypisując każdorazowo następujące kategorie, których celem jest śledzenie rozwoju sytuacji: brak postępów, pewne postępy, znaczne postępy i pełne wdrożenie.

Zalecenia na 2023 r. opierają się na zaleceniach zeszłorocznych – w przypadku braku lub tylko częściowego wdrożenia – albo zostają wydane w odpowiedzi na nowe wyzwania. Zalecenia bazują na ocenie zawartej w rozdziałach dotyczących poszczególnych krajów oraz dialogu z państwami członkowskimi, z pełnym poszanowaniem zasady równego traktowania. Wydając zalecenia, Komisja zwróciła szczególną uwagę na to, by były one odpowiednio ukierunkowane i zakorzenione w standardach europejskich oraz by uwzględniały specyfikę krajowych systemów prawnych. Ponadto zapewniono spójność i synergię z innymi procesami, takimi jak europejski semestr, mechanizm warunkowości budżetowej oraz Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. W kolejnych edycjach sprawozdania na temat praworządności znowu przeanalizowane zostaną działania następcze podjęte w odpowiedzi na zalecenia. Należy je odczytywać łącznie z ocenami zawartymi w rozdziałach dotyczących poszczególnych krajów, w których analizuje się konkretne problemy i które mają pomóc państwom członkowskim w podejmowaniu działań w celu ich rozwiązania.

Wyzwania wskazane w poprzednich sprawozdaniach na temat praworządności stanowiły inspirację dla kilku inicjatyw UE przedstawionych w ciągu ostatniego roku, w tym dla wniosku dotyczącego europejskiego aktu o wolności mediów i pakietu antykorupcyjnego.

 

Źródło: Komisja Europejska.

UE proponuje nowe, kompleksowe podejście do wywołanych zmianą klimatu i degradacją środowiska zagrożeń dla pokoju, bezpieczeństwa i obronności.

Komisja Europejska i wysoki przedstawiciel przyjęli wspólny komunikat, w którym przedstawiono planowane działania UE w odpowiedzi na rosnący wpływ zmiany klimatu i degradacji środowiska na pokój, bezpieczeństwo i obronność.

Coraz częstsze występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, wzrost temperatury, wyższy poziom mórz, pustynnienie, niedobór wody, zagrożenia dla różnorodności biologicznej i zanieczyszczenie środowiska zagrażają zdrowiu fizycznemu i psychicznemu ludzi oraz mogą powodować zwiększone przesiedlenia, przepływy migracyjne, pandemie, niepokoje społeczne, destabilizację, a nawet konflikty zbrojne. Europejskie siły zbrojne stoją również w obliczu zmieniających się i trudnych warunków działania wynikających ze zmiany klimatu. Te nowe zagrożenia skłoniły już sojuszników i partnerów do aktualizacji swojej polityki.

We wspólnym komunikacie przedstawiono nowe podejście i nowe unijne ramy reagowania na te wyzwania, ponieważ dotyczą one społeczeństwa i działań w dziedzinie bezpieczeństwa, jak również reagowania w obliczu intensyfikacji geopolitycznej rywalizacji o zasoby i technologie niezbędne do zielonej transformacji.

Ten wspólny komunikat jest wyrazem dążenia UE do lepszego uwzględnienia związku między klimatem, pokojem i bezpieczeństwem w swojej polityce zewnętrznej poprzez zestaw konkretnych działań w odniesieniu do całego spektrum danych, obszarów polityki, misji, obrony i współpracy z partnerami trzecimi, aby zapewnić uwzględnienie wpływu tego związku na wszystkich poziomach kształtowania, planowania i realizacji polityki zagranicznej. Wspólny komunikat zawiera plan, dzięki któremu Unia i jej partnerzy staną się bardziej odporni i bezpieczni, w miarę jak kryzys klimatyczny będzie się pogłębiał. Komunikat zakłada ulepszenie powiązań między różnymi obszarami polityki, aby zdolności i działania zewnętrzne plasowały się na poziomie umożliwiającym sprostanie tym wyzwaniom.

We wspólnym komunikacie określono cztery priorytety:

    Lepsze planowanie, podejmowanie decyzji i wdrażanie dzięki wiarygodnej, dostępnej i opartej na dowodach analizie związku między klimatem a bezpieczeństwem

    Włączenie do działań zewnętrznych UE reagowania na wyzwania w dziedzinie klimatu i bezpieczeństwa, między innymi poprzez włączenie związku między klimatem a bezpieczeństwem do analizy konfliktów regionalnych i krajowych

    Wzmocnienie środków służących adaptacji do zmiany klimatu i łagodzeniu jej skutków w operacjach cywilnych i wojskowych oraz w infrastrukturze krajów UE w celu obniżenia kosztów i zmniejszenia śladu węglowego, przy jednoczesnym utrzymaniu skuteczności operacyjnej

    Ściślejsza współpraca międzynarodowa na forach wielostronnych i z partnerami takimi jak NATO, zgodnie z unijnym programem działań dotyczącym środowiska i zmiany klimatu

Aby zrealizować te priorytety, UE planuje około 30 działań, między innymi: utworzenie centrum danych i analiz dotyczących bezpieczeństwa klimatycznego i środowiskowego w ramach Centrum Satelitarnego Unii Europejskiej oddelegowanie doradców ds. środowiska do misji i operacji w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony UE (WPBiO) utworzenie platform szkoleniowych na poziomie krajowym i unijnym, takich jak unijna platforma szkoleniowa w zakresie klimatu, bezpieczeństwa i obrony opracowanie dogłębnych analiz i badań dotyczących powiązanych działań i obszarów polityki, zwłaszcza na wrażliwych obszarach geograficznych, takich jak Sahel czy Arktyka.

Termin związek klimatu z bezpieczeństwem zastosowany we wspólnym komunikacie dotyczy tego, jak zmiana klimatu i degradacja środowiska, obejmujące zanieczyszczenie środowiska i spadek różnorodności biologicznej, wpływają na pokój, bezpieczeństwo i obronę.

Zmiana klimatu i degradacja środowiska są ze sobą nierozerwalnie połączone i wzajemnie się napędzają. Już teraz zagrażają bezpieczeństwu produkcji żywności, powodując zmniejszenie plonów najważniejszych upraw, takich jak kukurydza, ryż i pszenica, oraz zwiększając ryzyko niskich plonów równocześnie w wielu krajach będących największymi producentami żywności. Jednocześnie niezrównoważona produkcja żywności przyczynia się do degradacji środowiska i powoduje niedobór wody. Zgodnie z prognozami do 2050 r. ponad miliard ludzi nie będzie miało dostępu do wystarczającej ilości wody, degradacja gleby może osiągnąć 90 proc., a zapotrzebowanie na żywność może wzrosnąć o 60 proc.

Brak stabilności oraz niedobory zasobów wywołane zjawiskami związanymi z klimatem i środowiskiem naturalnym mogą być i są wykorzystywane przez ugrupowania zbrojne i zorganizowane grupy przestępcze, skorumpowane lub autorytarne reżimy oraz inne podmioty, między innymi do popełniania przestępstw przeciwko środowisku. Przestępczość środowiskowa jest już teraz czwartym co do wielkości sektorem przestępczości na świecie i wciąż rośnie. To jeszcze bardziej przyspieszy kryzys środowiskowy, również poprzez niezrównoważoną eksploatację zasobów naturalnych.

Europejskie siły zbrojne muszą ograniczyć swoje emisje gazów cieplarnianych oraz zależność od paliw kopalnych w terenie. Jednocześnie muszą stopniowo wprowadzać zieloną energię, nie zmniejszając swojej skuteczności operacyjnej ani odporności związanej z obroną infrastruktury krytycznej.

UE od wielu lat jest liderem w dziedzinie przeciwdziałania zmianie klimatu. Od 2008 r. traktuje zmianę klimatu jako czynnik zwielokrotniający zagrożenie, a od 2020 r. jednoznacznie podkreśla związek tego zjawiska z zarządzaniem kryzysowym w UE oraz europejską obronnością. Wspólny komunikat stanowi odpowiedź na konkluzje Rady z marca 2023 r. w sprawie dyplomacji klimatycznej i energetycznej, w których wezwano do lepszego włączenia związku między klimatem, pokojem i bezpieczeństwem do polityki zewnętrznej UE.

 

Źródło: Komisja Europejska.

Podczas dwudniowego szczytu w Brukseli przywódcy UE będą rozmawiać o rosyjskiej wojnie napastniczej przeciwko Ukrainie oraz dalszym wsparciu UE dla Ukrainy, a także o gospodarce, bezpieczeństwie i obronie, migracji i stosunkach zewnętrznych. W szczególności Rada Europejska odniesie się do najnowszych wydarzeń w rosyjskiej wojnie napastniczej przeciwko Ukrainie i dalszego wsparcia UE dla Ukrainy, w tym wsparcia finansowego i wojskowego. Od początku wojny UE i jej państwa członkowskie udostępniły Ukrainie i jej obywatelom ponad 77 mld EUR i przyjęły bezprecedensowy zestaw sankcji przeciwko Rosji. UE solidaryzuje się z Ukrainą i jej obywatelami i będzie nadal mocno wspierać gospodarkę, społeczeństwo i siły zbrojne Ukrainy oraz jej przyszłą odbudowę.

W dalszej części przywódcy UE nawiążą do poprzednich konkluzji w sprawie unijnej polityki przemysłowej, jednolitego rynku i długoterminowej konkurencyjności i wydajności Europy.

Na posiedzeniu w marcu 2023 r. przywódcy UE rozmawiali o sposobach zbudowania solidnej i dostosowanej do przyszłych wyzwań gospodarki, która zapewni długoterminowy dobrobyt. W tym kontekście zaapelowali o podjęcie ambitnych działań w celu ukończenia budowy jednolitego rynku, w szczególności w sektorze cyfrowym i sektorze usług, oraz zaradzenia słabościom ujawnionym w czasie ostatnich kryzysów.

Przywódcy omówią następnie sytuację gospodarczą w Unii, w tym sposoby zwiększenia jej bezpieczeństwa gospodarczego i odporności. Oczekuje się, że zakończą europejski semestr 2023, czyli coroczną procedurę mającą na celu koordynację polityki gospodarczej, fiskalnej, zatrudnieniowej i społecznej w UE. UE jest zdecydowana wziąć większą odpowiedzialność za swoje bezpieczeństwo i zwiększyć zdolność do autonomicznego działania, jednocześnie jednak przyznaje, że stosunki transatlantyckie i współpraca UE–NATO mają kluczowe znaczenie dla naszego ogólnego bezpieczeństwa. W tym względzie przywódcy UE podsumują postępy poczynione w realizacji poprzednich konkluzji, w tym Deklaracji wersalskiej, w której przywódcy nakreślili środki mające zwiększyć zdolności obronne UE, oraz Strategicznego kompasu, który określa spójny zestaw działań mających pomóc zabezpieczyć interesy UE i chronić europejskich obywateli. Przywódcy mają przedstawić dalsze wskazówki co do unijnego potencjału w zakresie bezpieczeństwa i obrony, zwłaszcza jeśli chodzi zamówienia, inwestycje i produkcję.

Na zakończenie Prezydencja Rady i Komisja Europejska poinformują Radę Europejską o postępach w realizacji jej niedawnych konkluzji w sprawie migracji. Podczas nadzwyczajnego posiedzenia Rady Europejskiej w lutym 2023 r. przywódcy UE rozmawiali o migracji zgodnej z unijnymi zasadami, wartościami i prawami podstawowymi, z naciskiem na:

    szersze działania zewnętrzne

    skuteczne kontrolowanie granic zewnętrznych

    aspekty wewnętrzne.

 

Źródło: Rada UE.

Problemy europejskich rolników pomoże rozwiązać wsparcie o wartości 330 mln dla 22 państw członkowskich. To uzupełnienie pakietu 100 mln euro dla producentów żywności w Polsce, Bułgarii, Rumunii, Słowacji i Węgrzech.

Komisja proponuje uruchomienie dodatkowych funduszy UE dla unijnych rolników dotkniętych niekorzystnymi zjawiskami klimatycznymi, wysokimi kosztami produkcji i problemami związanymi z rynkiem i handlem. Nowy pakiet wsparcia obejmie 330 mln euro dla 22 państw członkowskich. Ponadto państwa członkowskie zatwierdziły przedstawiony 3 maja pakiet wsparcia o wartości 100 mln euro dla rolników w Bułgarii, na Węgrzech, w Polsce, Rumunii i Słowacji. Kilka innych środków, w tym możliwość wyższych płatności zaliczkowych, jest skierowana do rolników dotkniętych niekorzystnymi zjawiskami klimatycznymi.

Z tego nadzwyczajnego wsparcia w wysokości 330 mln euro z budżetu WPR skorzystają unijni rolnicy z Belgii, Czech, Danii, Niemiec, Estonii, Irlandii, Grecji, Hiszpanii, Francji, Chorwacji, Włoch, Cypru, Łotwy, Litwy, Luksemburga, Malty, Niderlandów, Austrii, Portugalii, Słowenii, Finlandii i Szwecji. Państwa te mogą uzupełnić to wsparcie UE środkami krajowymi do wysokości 200 proc. początkowej kwoty pomocy. Państwa członkowskie przekazały Komisji wyniki analizy problemów, z jakimi borykają się ich sektory rolne. Pomoc zostanie poddana pod głosowanie przez państwa członkowskie na kolejnym posiedzeniu komitetu ds. wspólnej organizacji rynków rolnych.

Organy krajowe rozdzielą pomoc bezpośrednio wśród rolników, aby zrekompensować im straty gospodarcze spowodowane zakłóceniami na rynku, wysokimi cenami produkcji i szybko spadającymi cenami produktów rolnych oraz, w stosownych przypadkach, szkody wynikające z ostatnich zjawisk klimatycznych, szczególnie wielkie na Półwyspie Iberyjskim i we Włoszech. Pomoc można również przeznaczyć na finansowanie destylacji wina, co ma zapobiec dalszemu pogorszeniu sytuacji na rynku w tym sektorze.

Zatwierdzony dziś przez państwa członkowskie pakiet wsparcia dla rolników w Bułgarii, na Węgrzech, w Polsce, Rumunii i Słowacji wynosi 100 mln euro. Z tej puli Bułgaria otrzyma 9,77 mln euro, Węgry – 15,93 mln euro, Polska – 39,33 mln euro, Rumunia – 29,73 euro, a Słowacja – 5,24 mln euro. Rolnicy z tych pięciu państw członkowskich borykają się z problemami związanymi z zatorami logistycznymi, które wynikają ze znacznego przywozu niektórych produktów rolno-spożywczych z Ukrainy. Nadzwyczajne i tymczasowe środki zapobiegawcze dotyczące przywozu niektórych produktów z Ukrainy weszły w życie 2 maja i zostaną wycofane do 15 września 2023 r. Wspólna platforma koordynacyjna pracuje również nad poprawą przepływów handlowych między Unią Europejską a Ukrainą korytarzami solidarnościowymi.

Płatności w ramach obu pakietów wsparcia należy dokonać do 31 grudnia 2023 r. Państwa członkowskie objęte tym pakietem będą musiały powiadomić Komisję o szczegółach dotyczących wdrożenia środka, w szczególności o kryteriach stosowanych do obliczania pomocy, zamierzonym wpływie środka, jego ocenie oraz działaniach podjętych w celu uniknięcia zakłócenia konkurencji i nadmiernej rekompensaty.

    Rolnicy jako jedni z pierwszych odczuwają skutki kryzysów klimatycznych, gospodarczych i geopolitycznych. Pomimo problemów z płynnością i napotkanych trudności, szczególnie dotkliwych w niektórych sektorach i państwach członkowskich, unijni producenci rolni nadal codziennie pracują, aby dostarczać bezpieczne produkty spożywcze wysokiej jakości. Zasługują oni na nasze wsparcie i uznanie. Komisja Europejska ponownie zwiększa pomoc finansową dla rolników z całej UE. Uzupełnieniem tego wsparcia mogą być również środki krajowe.

Oprócz tego bezpośredniego wsparcia finansowego Komisja proponuje, aby umożliwić wypłacanie wyższych płatności zaliczkowych z funduszy WPR. Aby poprawić płynność finansową rolników, możliwe jest udostępnienie do 70 proc. płatności bezpośrednich i 85 proc. płatności z tytułu rozwoju obszarów wiejskich (środki obszarowe i działania związane ze zwierzętami) już od połowy października. Państwa członkowskie będą również miały możliwość zmiany swoich planów strategicznych WPR w celu przekierowania funduszy WPR na inwestycje przywracające potencjał produkcyjny gospodarstw, w których w wyniku niekorzystnych zjawisk klimatycznych doszło do zniszczenia upraw, utraty zwierząt gospodarskich lub uszkodzenia budynków, maszyn i infrastruktury. Zmiany wprowadzone przez rządy krajowe w związku z tymi inwestycjami nie byłyby wliczane do maksymalnej dopuszczalnej liczby zmian. Zwiększona zostanie także elastyczność we wdrażaniu programów sektorowych dotyczących wina oraz owoców i warzyw. Dzięki temu beneficjenci będą mogli lepiej dostosować swoje działania do obecnej sytuacji rynkowej.

Sektor rolny znajduje się pod presją od czasu pandemii COVID-19 i gwałtownego wzrostu cen energii i środków produkcji rolnej, takich jak nawozy, w następstwie rosyjskiej agresji na Ukrainę. W marcu 2022 r. Komisja Europejska przyjęła już pakiet wsparcia o wartości 500 mln euro, a w listopadzie 2022 r. zapowiedziała szeroki zakres działań mających na celu zapewnienie dostępności i przystępności cenowej nawozów. Gwałtowny spadek cen produktów rolnych w ciągu ostatniego roku w kontekście nadal wysokich kosztów produkcji, które maleją w wolniejszym tempie, powoduje problemy z płynnością finansową rolników, zwłaszcza w sektorze zbóż i roślin oleistych, sektorze mleczarskim i hodowli zwierząt, a także w sektorze wina oraz owoców i warzyw. W wyniku inflacji cen żywności zmalał popyt konsumpcyjny na niektóre produkty, takie jak wino, owoce i warzywa czy produkty ekologiczne, powodując dalsze trudności dla producentów.

Ten ogólny niekorzystny rozwój sytuacji gospodarczej nie jest jedynym problemem: na Półwyspie Iberyjskim panuje susza, podczas gdy niektóre regiony Włoch zostały dotknięte wyjątkowo dużymi powodziami. Tego rodzaju ekstremalne zjawiska pogodowe powodują szkody w lokalnej produkcji rolnej i infrastrukturze. Komisja przeanalizowała przesłane przez państwa członkowskie wnioski o pomoc, które uzasadniają przedstawiony dziś duży pakiet wsparcia.

 

Źródło: Komisja Europejska.

Komisja Europejska zaproponowała nowe przepisy mające na celu zwiększenie skuteczności i bezpieczeństwa procedur dotyczących podatku u źródła w UE dla inwestorów, pośredników finansowych (np. banków) i organów podatkowych państw członkowskich. Inicjatywa ta – kluczowy element komunikatu w sprawie opodatkowania działalności gospodarczej w XXI wieku oraz komisyjnego „Planu działania na rzecz tworzenia unii rynków kapitałowych” z 2020 r. – będzie służyć promowaniu bardziej sprawiedliwego opodatkowania, zwalczaniu oszustw podatkowych i wspieraniu inwestycji transgranicznych w całej UE.

Termin „podatek u źródła” odnosi się na przykład do sytuacji, w której inwestor będący rezydentem jednego z państw członkowskich UE jest zobowiązany do zapłaty podatku od odsetek lub dywidend w innym państwie członkowskim. Sytuacja ta dotyczy często inwestorów transgranicznych. Aby uniknąć podwójnego opodatkowania w takich przypadkach, wiele państw członkowskich UE podpisało umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, które zapobiegają podwójnemu opodatkowaniu tej samej osoby fizycznej lub przedsiębiorstwa. Umowy te umożliwiają inwestorom transgranicznym składanie wniosków o zwrot nadwyżki podatku zapłaconego w innym państwie członkowskim.

Problem polega na tym, że takie procedury zwrotu podatku są często długie, kosztowne i uciążliwe, co stanowi utrudnienie dla inwestorów i może zniechęcać do inwestycji transgranicznych w obrębie i spoza UE. W poszczególnych państwach członkowskich są obecnie stosowane odmienne procedury dotyczące podatku u źródła. W całej UE inwestorzy muszą zmagać się z ponad 450 różnymi formularzami, z których większość jest dostępna wyłącznie w językach narodowych. Afery „cum/ex” i „cum/cum” ujawniły również, w jaki sposób procedury zwrotu mogą być nadużywane – straty podatkowe wynikające z tych praktyk w latach 2000–2020 oszacowano na 150 mld euro.

Zaproponowane dziś kluczowe działania będą korzystne dla inwestorów, pośredników finansowych i krajowych organów podatkowych:

Wspólny unijny cyfrowy certyfikat rezydencji podatkowej sprawi, że procedury dotyczące ulg w podatku u źródła będą przebiegały szybciej i skuteczniej. Przykładowo inwestorzy posiadający zróżnicowany portfel inwestycyjny w UE będą potrzebowali tylko jednego cyfrowego certyfikatu rezydencji podatkowej, aby otrzymać kilka zwrotów w tym samym roku kalendarzowym. Cyfrowy certyfikat rezydencji podatkowej powinien być wydawany w ciągu jednego dnia roboczego od złożenia wniosku. Obecnie większość państw członkowskich nadal stosuje procedury w oparciu o dokumenty papierowe.

Dwie procedury przyspieszone uzupełniające obecną standardową procedurę zwrotu podatku: procedura „ulgi u źródła” i system „szybkiego zwrotu”. Pozwoli to przyspieszyć i zharmonizować proces udzielania zwrotów w całej UE. Państwa członkowskie będą mogły wybrać, z którego wariantu wolą korzystać – możliwa będzie również kombinacja obu tych opcji.

Zgodnie z procedurą „ulgi u źródła” stawka podatkowa stosowana w chwili wypłaty dywidend lub odsetek bazuje bezpośrednio na obowiązujących postanowieniach umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.

W ramach procedury „szybkiego zwrotu” pierwotną płatność uiszcza się według stawki podatku u źródła obowiązującej w tym państwie członkowskim, w którym wypłacane są dywidendy lub odsetki, natomiast zwrot wszelkich nadpłaconych podatków następuje w ciągu 50 dni od daty płatności.

Szacuje się, że powyższe procedury pozwolą inwestorom zaoszczędzić około 5,17 mld euro rocznie.

Ustandaryzowany obowiązek sprawozdawczy zapewni krajowym organom podatkowym narzędzia niezbędne do kontrolowania kwalifikowalności do objęcia obniżoną stawką i wykrywania potencjalnych nadużyć. Certyfikowani pośrednicy finansowi będą zobowiązani do zgłaszania wypłat dywidend lub odsetek właściwemu organowi podatkowemu, aby mógł on prześledzić transakcję. Duże unijne instytucje pośrednictwa finansowego będą musiały dołączyć do krajowego rejestru certyfikowanych pośredników finansowych. Rejestr ten będzie również otwarty, na zasadzie dobrowolności, dla mniejszych unijnych pośredników finansowych oraz dla tych spoza UE.  Podatnicy inwestujący w UE z pomocą certyfikowanych pośredników finansowych skorzystają na przyspieszonych procedurach dotyczących podatku u źródła i unikną podwójnego opodatkowania podczas wypłat dywidend. Im więcej pośredników finansowych będzie zawierał rejestr, tym łatwiejsze będzie rozpatrywanie przez organy podatkowe wniosków o zwrot – niezależnie od zastosowanej procedury.

Po przyjęciu przez państwa członkowskie wniosek powinien wejść w życie 1 stycznia 2027 r. 

Dzisiejszy wniosek jest tylko jedną z inicjatyw Komisji, które dążą do uproszczenia procedur dla przedsiębiorstw i do zwalczenia nadużyć podatkowych. W grudniu 2022 r. ministrowie finansów przyjęli wniosek Komisji dotyczący dyrektywy Rady w sprawie zapewnienia globalnego minimalnego poziomu opodatkowania grup wielonarodowych w Unii. W maju 2023 r. osiągnięto ponadto porozumienie polityczne w sprawie nowych przepisów dotyczących przejrzystości podatkowej. Mają one objąć wszystkich dostawców usług obsługujących transakcje na kryptoaktywach dla klientów mających miejsce zamieszkania w UE Dzisiejszy wniosek jest również kluczowym elementem komisyjnego „Planu działania na rzecz tworzenia unii rynków kapitałowych”.

 

Źródło: Komisja Europejska.

Od czasu przyjęcia wieloletnich ram finansowych w 2020 r. Unia Europejska (UE) mierzy się z serią niespodziewanych i niespotykanych wcześniej wyzwań. Wkrótce po jednym z najgłębszych światowych kryzysów gospodarczych od ponad stu lat, Unia musiała stawić czoła brutalnej inwazji Rosji na Ukrainę, która miała ogromne konsekwencje humanitarne, gospodarcze i budżetowe.

Po pandemii skala migracji gwałtownie wzrosła, co obciążyło zdolności przyjmowania i integracji migrantów w państwach członkowskich. Na podstawie nowego paktu o migracji i azylu Unia i państwa członkowskie podejmą nowe zobowiązania, które wygenerują dodatkowe koszty.

Szybki rozwój inflacji i ostry wzrost stóp oprocentowania odbiły się na budżecie Unii, między innymi jako poważne zwiększenie kosztów finansowania w ramach NextGenerationEU.

W następstwie szeregu zakłóceń w globalnym łańcuchu dostaw, UE podjęła prace nad zwiększeniem swojej otwartej strategicznej autonomii. Potrzebne są znaczne nakłady inwestycyjne, aby wesprzeć długoterminową konkurencyjność w dziedzinie technologii o kluczowym znaczeniu dla wiodącej pozycji Europy.

Budżet UE w formie, w jakiej jest teraz, pozwala Unii szybko i zdecydowanie reagować – dzięki możliwości czerpania z przewidzianej w nim ograniczonej elastyczności oraz znacznemu przeprogramowaniu. Konieczność zmierzenia się z tymi licznymi wyzwaniami niemal wyczerpała zasoby unijnego budżetu, co nie pozwala odpowiedzieć nawet na najbardziej palące problemy.

Przedstawione propozycje mają zapewnić ukierunkowane wsparcie dla ograniczonej liczby priorytetowych obszarów, aby unijny budżet mógł nieustannie zapewniać realizację najważniejszych celów. Główne elementy to:

·         Instrument na rzecz odbudowy Ukrainy o ogólnej zdolności 50 mld euro na lata 2024–2027, oparty na dotacjach, pożyczkach i gwarancjach, mający zaspokoić najpilniejsze potrzeby Ukrainy, jej odbudowę i modernizację na drodze do UE.

·         Wzmocnienie unijnego budżetu kwotą 15 mld euro, by sprostać migracji w jej wewnętrznym i zewnętrznym wymiarze, zaspokoić potrzeby wynikające z globalnych konsekwencji rosyjskiej wojny napastniczej w Ukrainie, a także by wzmocnić partnerstwa z kluczowymi państwami trzecimi.

·        Platforma na rzecz technologii strategicznych dla Europy (Strategic Technologies for Europe Platform, STEP) wspierająca długoterminową konkurencyjność UE w dziedzinie technologii krytycznych w obszarach takich jak technologie cyfrowe i najbardziej zaawansowane technologie, biotechnologia oraz czyste technologie. Aby zapewnić szybkie i skuteczne wdrożenie w terenie, platforma ta bazuje na istniejących instrumentach, takich jak InvestEU, fundusz innowacyjny, Europejska Rada ds. Innowacji (EIC) i Europejski Fundusz Obronny, a jednocześnie wprowadza nowe mechanizmy elastyczności i zachęty w zakresie finansowania spójności oraz Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.

·        Skuteczny mechanizm ma na celu pokrycie wyższych kosztów finansowania w ramach NextGenerationEU ze względu na bezprecedensowy wzrost stóp oprocentowania. Nowy, specjalny Europejski Instrument na rzecz Odbudowy „EURI” pokryje wyłącznie koszty dodatkowe względem pierwotnych prognoz sporządzonych w 2020 r.

Ponadto zdolności administracyjne UE zostaną dostosowane do realizacji nowych zadań, o których od 2020 r. zadecydowali współprawodawcy, oraz do wypełnienia zobowiązań umownych skorygowanych o inflację.

Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen oświadczyła: Nasz budżet jest najważniejszym narzędziem politycznym, odpowiadającym na ogromne wyzwania, z którymi wspólnie się mierzymy. Presja jest jednak coraz większa. Dziś proponujemy celowe zwiększenie wydatków UE, by udzielić Ukrainie stabilnego wsparcia finansowego, finansować nasze działania w kontekście migracji oraz wspierać inwestycje w strategiczne gałęzi przemysłu. Razem jesteśmy silniejsi.

Obszary, które trzeba wzmocnić

1. Długoterminowe wsparcie Ukrainy

W ramach przeprowadzonej dziś rewizji Komisja proponuje dedykowany instrument wsparcia dla Ukrainy do 2027 r. Przybierze on formę zintegrowanego i elastycznego instrumentu na lata 2024–2027 o ogólnej zdolności 50 mld euro. Roczne kwoty będą określane każdego roku, w zależności od potrzeb Ukrainy i rozwoju sytuacji. Instrument ten zapewni stabilne i przewidywalne finansowanie zgodne z ramami, dzięki którym ukraińskie finanse mają zrównoważony charakter, a jednocześnie zagwarantuje ochronę budżetowi UE.

Oparty na przedstawionym przez Rząd Ukrainy planie dla Ukrainy instrument dla Ukrainy będzie wspierał wysiłki Ukrainy, aby utrzymać stabilność makrofinansową, wspierać ożywienie, a także modernizować kraj przy jednoczesnym wdrażaniu reform niezbędnych do przystąpienia do UE.

Finansowanie będzie świadczone w postaci pożyczek i bezzwrotnych form wsparcia (dotacje i gwarancje). Dokładny podział środków na pożyczki i dotacje również będzie ustalany corocznie.

Wsparcie w formie pożyczki będzie finansowane z pożyczek zaciąganych na rynkach finansowych i wspierane przez margines elastyczności budżetu UE. Bezzwrotne wsparcie będzie finansowane z rocznego budżetu UE jako nowy, specjalny instrument „Rezerwa na rzecz Ukrainy” o zasobach wykraczających poza pułapy wydatków określone w WRF.

2. Zarządzanie migracją, wzmacnianie partnerstw i reagowanie na sytuacje nadzwyczajne

Niestabilność sąsiedztwa Europy i potrzeby humanitarne w krajach trzecich wciąż się pogłębiają. Aby móc nadal stawiać czoła wewnętrznym i zewnętrznym wyzwaniom związanym z migracją, a także wzmacniać partnerstwa UE z kluczowymi państwami trzecimi, Komisja proponuje opisane poniżej celowe zwiększenie budżetu UE.

·        Komisja proponuje kwotę 2 mld euro, która miałaby na celu zapewnienie finansowania wystarczającego do zarządzania migracją, umożliwienia kontroli granic, a także wdrożenia nowego paktu o migracji i azylu.

·        Komisja proponuje zwiększenie pułapu określonego w dziale 6 (Sąsiedztwo i świat) o dodatkowe 10,5 mld euro, by móc reagować na wzmożoną niestabilność gospodarczą i geopolityczną.

·        W celu wzmocnienia zdolności Unii do reagowania na kryzysy i katastrofy naturalne specjalny instrument „Rezerwa na rzecz solidarności i pomocy nadzwyczajnej” powinien zostać zwiększony o kwotę 2,5 mld euro.

3. Promowanie długoterminowej konkurencyjności za pośrednictwem Platformy na rzecz technologii strategicznych dla Europy (STEP)

Zgodnie z zapowiedzią przewodniczącej Ursuli von der Leyen w orędziu o stanie Unii wygłoszonym we wrześniu 2022 r. Komisja proponuje utworzenie nowej Platformy na rzecz technologii strategicznych dla Europy (STEP), która będzie w stanie wygenerować inwestycje o wartości 160 mld euro – po to, aby wesprzeć konkurencyjność przemysłu UE poprzez inwestowanie w technologie krytyczne.

Platforma STEP będzie opierała się na istniejących programach: InvestEU, fundusz innowacyjny, program „Horyzont Europa”, Europejski Fundusz Obronny, Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, Program UE dla zdrowia, program „Cyfrowa Europa” i fundusze spójności. Oprócz tego utworzona zostanie innowacyjna i dynamiczna struktura, aby ukierunkować istniejące finansowanie na projekty STEP i przyspieszyć wdrażanie w obszarach uznanych za kluczowe dla wiodącej pozycji Europy.

We wszystkich programach Komisja proponuje „pieczęć suwerenności”, która miałaby umożliwić lepszy dostęp do finansowania w ramach instrumentów zasilanych finansowo przez UE.

Aby pobudzić inwestycje w rozwój i produkcję krytycznych technologii w obszarach takich jak technologie cyfrowe i najbardziej zaawansowane technologie, biotechnologia oraz czyste technologie, a także w ich odpowiednich łańcuchach wartości, Komisja proponuje przeznaczyć dodatkowe 10 mld euro na ukierunkowane programy: 3 mld euro na InvestEU, 0,5 mld euro na program „Horyzont Europa”, 5 mld euro na fundusz innowacyjny i 1,5 mld euro na Europejski Fundusz Obronny. Te dodatkowe środki wraz z programami polityki spójności mogą wygenerować około 160 mld euro inwestycji europejskich przedsiębiorstw w projekty promujące suwerenność europejską.

Ponadto Komisja proponuje utworzenie nowego „punktu kompleksowej obsługi” i dedykowanego nowego internetowego portalu suwerenności w celu wspierania promotorów projektów i krajów UE w ich inwestycjach podejmowanych w ramach STEP, które będą finansowane z różnych funduszy UE.

Dalsze prace nad proponowanymi zmianami w budżecie, jak również różnymi przedstawionymi dziś wnioskami ustawodawczymi będą teraz prowadzone wraz z Parlamentem Europejskim i państwami członkowskimi UE w Radzie.

Konieczne jest terminowe osiągnięcie porozumienia w sprawie tego pakietu, aby zapewnić Unii zasoby niezbędne do dalszego radzenia sobie z wyzwaniami, obecnie i w przyszłości. Komisja ma nadzieję, że hiszpańska prezydencja Rady Unii Europejskiej będzie kontynuować prace w Radzie i wraz z końcem lata osiągnięte zostanie porozumienie. Negocjacje, w tym zgoda Parlamentu, muszą zakończyć się przed końcem roku, ponieważ pilne ograniczenia budżetowe pojawią się już w 2024 r.

W 2020 r. UE uzgodniła długoterminowy budżet na lata 2021–2027. Wraz z instrumentem odbudowy NextGenerationEU wynosi on 2,018 bln euro w cenach bieżących, co stanowi największy pakiet stymulacyjny kiedykolwiek finansowany przez UE. Od 2021 r. budżet był wykorzystywany do naprawienia szkód gospodarczych i społecznych spowodowanych pandemią koronawirusa oraz do zasilania transformacji w kierunku nowoczesnej i bardziej zrównoważonej Europy.

W ramach porozumienia w sprawie budżetu Komisja zobowiązała się do przedstawienia przeglądu sposobu funkcjonowania WRF, do którego w stosownych przypadkach dołączone zostaną wnioski z propozycjami rewizji WRF. Przedstawiony dziś wniosek stanowi realizację tego zobowiązania.

 

Źródło: Komisja Europejska.

Państwa członkowskie UE, przy wsparciu Komisji Europejskiej i Agencji Unii Europejskiej ds. Cyberbezpieczeństwa (ENISA), opublikowały wczoraj drugie sprawozdanie z postępów we wdrażaniu unijnego zestawu narzędzi na potrzeby cyberbezpieczeństwa sieci 5G. Sprawozdanie odnosi się również do niektórych zaleceń zawartych w sprawozdaniu specjalnym Europejskiego Trybunału Obrachunkowego ze stycznia 2022 r. W uzupełnieniu sprawozdania z postępu prac Komisja przyjęła dziś komunikat w sprawie wdrażania zestawu narzędzi przez państwa członkowskie oraz w sprawie własnych działań UE w zakresie komunikacji instytucjonalnej i finansowania.

Jeżeli chodzi o środki strategiczne, a w szczególności nakładanie ograniczeń na dostawców wysokiego ryzyka, w sprawozdaniu z postępu prac odnotowano, że 24 państwa członkowskie przyjęły lub przygotowują środki ustawodawcze przyznające organom krajowym uprawnienia do przeprowadzania oceny dostawców i nakładania ograniczeń. Spośród nich 10 państw członkowskich wprowadziło takie ograniczenia, a trzy państwa członkowskie pracują obecnie nad wdrożeniem odpowiednich przepisów krajowych. Biorąc pod uwagę znaczenie infrastruktury łączności dla gospodarki cyfrowej i zależność wielu usług krytycznych od sieci 5G, państwa członkowskie powinny niezwłocznie wdrożyć wskazany zestaw narzędzi.

W swoim komunikacie Komisja podkreśla poważne obawy, które żywi wobec zagrożeń, jakie niektórzy dostawcy urządzeń sieci łączności ruchomej stwarzają dla bezpieczeństwa Unii. Komisja uważa, że decyzje przyjęte przez państwa członkowskie w celu ograniczenia udziału przedsiębiorstw Huawei i ZTE w sieciach 5G lub wykluczenia ich z tych sieci są uzasadnione i zgodne z zestawem narzędzi na potrzeby sieci 5G. Stosownie do tych decyzji i na podstawie szerokiego zakresu dostępnych informacji Komisja jest zdania, że Huawei i ZTE stanowią w rzeczywistości znacznie wyższe ryzyko niż inni dostawcy sieci 5G.

Bezpieczeństwo sieci 5G jest jednym z głównych priorytetów Komisji i podstawowym elementem strategii w zakresie unii bezpieczeństwa, ponieważ sieci te są kluczową infrastrukturą, która stanowi podstawę szerokiego zakresu usług niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz utrzymania i funkcjonowania podstawowych funkcji społecznych i gospodarczych. Kwestia ta ma kluczowe znaczenie dla suwerenności, strategicznej autonomii i odporności Unii. W przyjętym dziś komunikacie Komisja odnotowuje i z zadowoleniem wita przyjęcie przez grupę współpracy NIS drugiego sprawozdania z postępów we wdrażaniu unijnego zestawu narzędzi.

Bez uszczerbku dla kompetencji państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa narodowego Komisja zastosowała również kryteria zestawu narzędzi w celu oceny potrzeb i słabych punktów jej własnych systemów komunikacji instytucjonalnej oraz podobnych systemów innych instytucji, organów i agencji europejskich, a także wdrażania unijnych programów finansowania w świetle ogólnych celów polityki Unii. Opierając się na własnej ocenie, która jest spójna z oceną dokonaną przez niektóre państwa członkowskie, Komisja wzywa państwa członkowskie, które nie wdrożyły jeszcze zestawu narzędzi, do pilnego przyjęcia odpowiednich środków, zgodnie z zaleceniami zawartymi w unijnym zestawie narzędzi, w celu skutecznego i szybkiego przeciwdziałania zagrożeniom stwarzanym przez zidentyfikowanych dostawców.

Jako element swojej instytucjonalnej polityki cyberbezpieczeństwa oraz w ramach stosowania zestawu narzędzi na potrzeby cyberbezpieczeństwa sieci 5G Komisja wprowadzi środki, które mają zapobiec narażaniu jej komunikacji instytucjonalnej wobec sieci mobilnych wykorzystujących Huawei i ZTE jako dostawców. Komisja zastosuje odpowiednie środki bezpieczeństwa, tak aby nie nabywać nowych usług łączności opartych na sprzęcie od tych dostawców, i będzie współpracować z państwami członkowskimi i operatorami telekomunikacyjnymi, aby zapewnić stopniowe wycofywanie tych dostawców z istniejących usług łączności w siedzibach Komisji.

 

Komisja zamierza również uwzględnić tę decyzję we wszystkich odpowiednich unijnych programach i instrumentach finansowania.

W sprawozdaniu, przyjętym przez państwa członkowskie, odnotowano, że od czasu publikacji pierwszego sprawozdania z postępu prac z lipca 2020 r. udało się osiągnąć dalsze postępy we wdrażaniu najważniejszych środków unijnego zestawu narzędzi. Zdecydowana większość państw członkowskich zaostrzyła lub jest w trakcie zaostrzania wymogów bezpieczeństwa dotyczących sieci 5G z wykorzystaniem unijnego zestawu narzędzi. W sprawozdaniu stwierdzono jednak, że mimo osiągniętych postępów sytuacja ta stwarza wyraźne ryzyko utrzymywania się zależności od dostawców wysokiego ryzyka na rynku wewnętrznym, co potencjalnie może mieć poważny negatywny wpływ na bezpieczeństwo użytkowników i przedsiębiorstw w całej UE oraz na infrastrukturę krytyczną UE.

    Państwa członkowskie wymagają od operatorów telefonii komórkowej dostarczenia kompleksowych i szczegółowych informacji na temat obecnie zainstalowanego sprzętu 5G oraz planowanych instalacji lub pozyskania nowego sprzętu.

    Przy ocenie profilu ryzyka dostawców państwa członkowskie powinny wziąć pod uwagę obiektywne kryteria zalecane w unijnym zestawie narzędzi. W związku z tym oczywiste jest, że dostawcy sieci 5G różnią się wyraźnie pod względem swoich cech, w szczególności pod względem prawdopodobieństwa ulegania wpływom określonych państw trzecich, w których obowiązują przepisy bezpieczeństwa i ład korporacyjny stanowiące potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa Unii. Należy ponadto wziąć po uwagę ustalenia innych państw członkowskich wskazujące dostawców wysokiego ryzyka, mając na względzie promowanie spójności i wysokiego poziomu bezpieczeństwa w całej Unii.

    Na podstawie oceny dostawców państwa członkowskie powinny niezwłocznie nałożyć ograniczenia na dostawców wysokiego ryzyka, biorąc pod uwagę, że zwłoka w tym zakresie może zwiększyć podatność na zagrożenia sieci na terenie Unii oraz zależność Unii od dostawców wysokiego ryzyka, zwłaszcza w przypadku państw członkowskich, w których działa wielu potencjalnych dostawców wysokiego ryzyka.

    Aby skutecznie ograniczyć ryzyko, państwa członkowskie powinny zadbać o to, aby ograniczenia obejmowały krytyczne i bardzo wrażliwe elementy infrastruktury określone w skoordynowanej ocenie ryzyka UE, w tym sieć dostępu radiowego.

    W przypadku typów urządzeń objętych ograniczeniami operatorzy powinni mieć zakaz instalowania nowych urządzeń. Jeżeli dopuszcza się okresy przejściowe na usunięcie istniejącego sprzętu, należy wyznaczyć je w taki sposób, aby zapewnić usunięcie istniejącego sprzętu w najkrótszym możliwym czasie, biorąc pod uwagę zagrożenie dla bezpieczeństwa, jakie wiąże się z utrzymywaniem sprzętu od dostawców wysokiego ryzyka, i nie należy ich stosować w celu kontynuowania instalacji nowego sprzętu od dostawców wysokiego ryzyka.

    Wdrożenie ograniczeń dla dostawców usług zarządzanych, a w przypadku gdy dane funkcje są pozyskiwane przez takich dostawców na zasadzie outsourcingu – wprowadzenie zaostrzonych przepisów bezpieczeństwa w odniesieniu do dostępu udzielanego dostawcom usług zarządzanych.

    Kontynuowanie dyskusji na temat możliwości zastosowania środków związanych z dywersyfikacją dostawców oraz poszukiwania najlepszego sposobu zapobieżenia temu, aby ewentualna dywersyfikacja nie powodowała nowych lub zwiększonych zagrożeń dla bezpieczeństwa, lecz przyczyniała się do zwiększenia bezpieczeństwa i odporności.

    Egzekwowanie środków technicznych i zapewnienie wysokiego poziomu nadzoru. Należy zwrócić szczególną uwagę na niektóre środki, w szczególności zapewnić stosowanie podstawowych wymogów bezpieczeństwa, zaostrzyć normy bezpieczeństwa w wykorzystywanych przez dostawców procesach poprzez stosowanie rygorystycznych warunków udzielania zamówień oraz zapewnić bezpieczne zarządzanie siecią 5G oraz jej bezpieczną eksploatację i monitorowanie.

Unijny zestaw narzędzi na potrzeby cyberbezpieczeństwa sieci 5G (unijny zestaw narzędzi) opublikowany w styczniu 2020 r. przez organy państw członkowskich (grupę współpracy NIS), przy wsparciu Komisji i ENISA, ma na celu przeciwdziałanie zagrożeniom związanym z cyberbezpieczeństwem sieci 5G. Określono w nim i opisano zestaw środków strategicznych i technicznych, a także odpowiednie działania zwiększające ich skuteczność, które mogą zostać wprowadzone w celu ograniczenia ryzyka określonego w sprawozdaniu w sprawie unijnej skoordynowanej oceny ryzyka związanego z cyberbezpieczeństwem 5G opartej na krajowych ocenach ryzyka.

Zestaw narzędzi i jego najważniejsze zalecenia zostały zatwierdzone przez Komisję i państwa członkowskie na najwyższym szczeblu. W październiku 2020 r. Rada Europejska wezwała UE i jej państwa członkowskie do „pełne[go] wykorzystani[a] przyjętego w dniu 29 stycznia 2020 r. unijnego zestawu narzędzi na potrzeby cyberbezpieczeństwa sieci 5G, a w szczególności do stosowani[a] odpowiednich ograniczeń wobec dostawców wysokiego ryzyka w odniesieniu do kluczowych aktywów określonych jako krytyczne i wrażliwe w unijnych skoordynowanych ocenach ryzyka” na podstawie wspólnych obiektywnych kryteriów. W swoim zaleceniu z grudnia 2022 r. Rada UE powtórzyła, że „ważne jest, aby państwa członkowskie w pełni wdrożyły środki zalecane w unijnym zestawie narzędzi na potrzeby cyberbezpieczeństwa sieci 5G, a w szczególności aby wprowadziły ograniczenia wobec dostawców wysokiego ryzyka, zważywszy, że strata czasu może zwiększyć podatność unijnych sieci na zagrożenia”.

Pierwsze sprawozdanie z postępów państw członkowskich we wdrażaniu unijnego zestawu narzędzi opublikowano w lipcu 2020 r. Stwierdzono w nim, że poczyniono konkretne kroki w celu wdrożenia unijnego zestawu narzędzi. Wiele państw członkowskich przyjęło już bardziej zaawansowane środki bezpieczeństwa w zakresie cyberbezpieczeństwa sieci 5G lub było na zaawansowanym etapie przygotowywania takich środków. W swoim sprawozdaniu specjalnym ze stycznia 2022 r. Trybunał Obrachunkowy stwierdził, że od czasu przyjęcia unijnego zestawu narzędzi osiągnięto postępy w poprawie bezpieczeństwa sieci 5G. Trybunał podkreślił jednak również, że państwa członkowskie podchodziły w odmienny sposób do korzystania ze sprzętu pochodzącego od dostawców wysokiego ryzyka lub do zakresu ograniczeń.

 

Źródło: Komisja Europejska.