Aktualności

Zmiana demograficzna w Unii Europejskiej staje się coraz bardziej pilna, wymagając działań na poziomie europejskim w celu zapobieżenia negatywnym skutkom dla wzrostu gospodarczego i konkurencyjności. Komisja Europejska przedstawiła komunikat, w którym prezentuje zestaw narzędzi polityki, dostępnych dla państw członkowskich, umożliwiających zarządzanie zmianami demograficznymi oraz łagodzenie ich wpływu na społeczeństwo i gospodarkę, włączając globalną konkurencyjność Unii Europejskiej. W tym komunikacie opisano różnorodne narzędzia, takie jak regulacje, polityki ramowe i wsparcie finansowe, które państwa członkowskie mogą wykorzystać w tym celu. Te narzędzia można skutecznie łączyć z krajowymi i regionalnymi strategiami politycznymi, wzmocniając tym samym zdolność do korzystania z możliwości i łagodzenia trudności związanych ze zmianą demograficzną.

Zestaw narzędzi demograficznych opiera się na doświadczeniach z całej UE i opiera się na czterech głównych filarach:

Podczas opracowywania zestawu narzędzi demograficznych uwzględniono konieczność uwzględnienia wymiaru terytorialnego w kontekście zmian demograficznych, ze szczególnym uwzględnieniem regionów, które doświadczają depopulacji i znacznej mobilności młodych pracowników, nazywanej "drenażem mózgów".

Zestaw narzędzi demograficznych ma na celu pomóc w stymulowaniu, dostosowywaniu i lepszej koordynacji polityki na poziomie UE i krajowym. Komisja wzywa państwa członkowskie do opracowywania i wdrażania zintegrowanych strategii politycznych mających na celu przeciwdziałanie zmianie demograficznej oraz do uwzględniania kwestii demograficznych we wszystkich obszarach polityki.

Polityka państw członkowskich powinna być dostosowana do lokalnych realiów, ponieważ wyzwania demograficzne różnią się w zależności od państwa i regionu. Wszystkie działania powinny kierować się zasadami równości płci, eliminacji dyskryminacji i zapewnienia sprawiedliwości międzypokoleniowej. Wykorzystanie technologii cyfrowych może zwiększyć konkurencyjność Europy i pomóc w zrekompensowaniu skutków zmian demograficznych. Decydenci powinni promować aktywne zaangażowanie obywateli oraz współpracować z partnerami społecznymi i organizacjami pozarządowymi.

Dodatkowo, obok instrumentów regulacyjnych i ram polityki na poziomie UE, dostępne są również różne instrumenty finansowe wspierające państwa członkowskie, takie jak Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+).

Aby usprawnić dostęp do dostępnych narzędzi zarządzania zmianą demograficzną, Komisja:

Wniosek z badania Eurobarometr sugeruje, że siedem na dziesięć Europejczyków zgadza się, że tendencje demograficzne stanowią ryzyko dla długoterminowego dobrobytu gospodarczego i konkurencyjności UE. Najpilniejszymi wyzwaniami demograficznymi są starzenie się społeczeństwa oraz malejąca liczba ludności w wieku produkcyjnym i niedobór pracowników. W nadchodzących latach, jeśli nie zostaną podjęte wspólne i zdecydowane działania, ludność UE może nadal zmniejszać się i starzeć, co wpłynie negatywnie na gospodarkę, społeczeństwo i długoterminową konkurencyjność UE. Zagrożenie to może prowadzić do niedoboru pracowników, presji na budżety publiczne oraz wpłynąć na inwestycje i wydajność.

Obecnie niektóre państwa członkowskie i regiony są bardziej narażone na skutki zmiany demograficznej, co wpływa na spójność społeczną, terytorialną i międzypokoleniową, co może pogłębić istniejące różnice społeczno-ekonomiczne. Europa przechodzi poważną transformację demograficzną, co wymaga holistycznego podejścia i zintegrowanych rozwiązań. Rada Europejska w czerwcu 2023 roku wezwała Komisję do opracowania zestawu narzędzi, które pomogą państwom członkowskim stawić czoła wyzwaniom demograficznym i ich wpływowi na przewagę konkurencyjną Europy. Komisja już teraz udziela wsparcia państwom członkowskim w zarządzaniu zmianą demograficzną za pomocą różnych instrumentów prawnych, politycznych i finansowych, a opublikowany komunikat zawiera kluczowe reformy i inwestycje, niezbędne do utrzymania konkurencyjności UE.

Źródło: Komisja Europejska.

Wyjątkowe wyłączenia grupowe dla przewoźników morskich nie odpowiadają już obecnym warunkom rynkowym, w których działa ta branża. Komisja Europejska zdecydowała o nieprzedłużaniu unijnych przepisów, które wyłączają konsorcja żeglugi liniowej spod antymonopolowych regulacji (tzw. "CBER" - rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych dla konsorcjów). Komisja uznała, że CBER nie wspomaga już konkurencji w sektorze żeglugi, i dlatego pozwoli mu wygasnąć z dniem 25 kwietnia 2024 roku.

Ta decyzja jest wynikiem procesu, który rozpoczął się w sierpniu 2022 roku. Celem tego procesu było zebranie dowodów na funkcjonowanie rozporządzenia CBER od 2020 roku w kontekście jego planowanego wygaśnięcia w kwietniu 2024 roku. Rozporządzenie CBER pozwala linom żeglugowym, w określonych warunkach, na zawieranie porozumień w celu świadczenia wspólnych usług transportu towarowego, nazywanych także "konsorcjami".

W sierpniu 2022 roku Komisja opublikowała prośbę o przesyłanie opinii od zainteresowanych stron, prosząc o informacje na temat efektywności CBER. W tym samym dniu zwróciła się również do uczestników sektora żeglugi liniowej (w tym przewoźników, spedycjistów, operatorów portów i terminali) z kwestionariuszem dotyczącym wpływu konsorcjów utworzonych przez firmy żeglugi liniowej oraz oddziaływania CBER na ich działalność.

Przed przystąpieniem do oceny, w ramach swoich obowiązków monitorowania sektora, Komisja prowadziła regularne konsultacje z uczestnikami rynku oraz organami ds. konkurencji i regulacyjnymi w Europie, Stanach Zjednoczonych i innych jurysdykcjach. Te konsultacje dotyczyły wyzwań, z jakimi zmagał się sektor żeglugi. Dodatkowo, Komisja zleciła niezależne badanie w celu lepszego zrozumienia kwestii.

Obecnie Komisja opublikowała dokument roboczy, który podsumowuje wyniki przeprowadzonej oceny. Ogólnie rzecz biorąc, informacje zebrane od zainteresowanych stron wskazują na ograniczoną skuteczność CBER w latach 2020-2023.

Ze względu na niewielką liczbę konsorcjów objętych CBER oraz ich profil, to rozporządzenie nie przyniosło przewoźnikom znacznych oszczędności ani nie odegrało kluczowej roli w podejmowaniu decyzji o współpracy przez mniejszych przewoźników. W okresie objętym oceną CBER nie umożliwiało także mniejszym przewoźnikom współpracy między sobą ani oferowania konkurencyjnych usług w porównaniu z większymi przewoźnikami.

Na podstawie tych informacji Komisja zdecydowała o nieprzedłużaniu CBER, co oznacza, że linie żeglugowe, prowadzące przewozy do lub z UE, będą musiały ocenić zgodność swoich umów współpracy z unijnymi przepisami antymonopolowymi na podstawie obszernych wytycznych zawartych w innych unijnych regulacjach dotyczących wyłączeń grupowych dla umów horyzontalnych i specjalizacyjnych.

Usługi żeglugi liniowej stanowią regularne, rozkładowe przewozy towarów morskich, przeważnie w kontenerach, na określonych trasach. Te usługi wymagają znaczących inwestycji, dlatego są często oferowane przez przedsiębiorstwa żeglugowe działające w ramach konsorcjów. Korzyści wynikające z tych konsorcjów, takie jak lepsza wydajność przewozów i efektywne wykorzystanie przestrzeni ładunkowej statków, mają istotne znaczenie i mogą przekładać się na korzyści dla użytkowników linii żeglugowych.

Zgodnie z artykułem 101 ustęp 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, przedsiębiorstwa nie mogą zawierać porozumień, które ograniczają konkurencję. Jednak zgodnie z artykułem 101 ustęp 3 TFUE, takie porozumienia mogą być uznawane za zgodne z prawem unijnym, jeżeli przyczyniają się do poprawy produkcji lub dystrybucji produktów oraz promocji postępu technicznego lub gospodarczego, przy zastrzeżeniu, że konsumentom przysługuje odpowiednia część uzyskiwanego z tego korzyści, a jednocześnie konkurencja nie jest wyeliminowana.

Rozporządzenie Rady 246/2009 przewiduje, że na podstawie artykułu 101 ustęp 3 TFUE Komisja może wyłączyć konsorcja z zakresu stosowania artykułu 101 ustęp 1 TFUE na okres nie dłuższy niż pięć lat, z możliwością przedłużenia. W związku z tym w 2009 roku Komisja przyjęła rozporządzenie CBER (rozporządzenie Komisji (WE) nr 906/2009), które określało szczegółowe warunki takiego wyłączenia. Te warunki miały na celu zapewnienie, że korzyści wynikające z konsorcjów trafiają do konsumentów.

Komisja przedłużyła ważność rozporządzenia CBER w 2014 roku i w 2020 roku. Decyzja o przedłużeniu w 2020 roku była zasadniczo uzasadniona brakiem pogorszenia parametrów konkurencji, takich jak stawki frachtowe, dostępność i niezawodność usług, w latach 2014–2019. Jednak przedłużenie to miało charakter czasowy, co pozwalało na lepsze uwzględnienie ewentualnych zmian na rynku.

Źródło: Komisja Europejska.

W przeddzień Światowego Dnia Zdrowia Psychicznego, najnowsze badanie Eurobarometr dotyczące zdrowia psychicznego ujawniło, że dziewięciu na dziesięciu respondentów (89 proc.) uważa, że promocja zdrowia psychicznego ma równie duże znaczenie jak promocja zdrowia fizycznego.

Warto jednak zaznaczyć, że mniej niż połowa respondentów uważa, że osoby dotknięte problemami zdrowia psychicznego mają równy dostęp do opieki medycznej jak osoby borykające się z innymi rodzajami chorób. Co więcej, w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy prawie połowa respondentów (46 proc.) doświadczyła problemów emocjonalnych lub psychospołecznych, takich jak uczucie depresji czy lęku. Zaskakująco, według badania, ponad połowa z nich (54 proc.) nie skorzystała z pomocy specjalisty w związku z problemami zdrowia psychicznego. Wyniki te podkreślają pilną potrzebę kontynuacji działań na rzecz zdrowia psychicznego na poziomie Unii Europejskiej.

Komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności, Stella Kyriakides, będzie gospodarzem konferencji wysokiego szczebla na temat zdrowia psychicznego, bazującej na kompleksowym podejściu do zdrowia psychicznego, które zostało zaprezentowane przez Komisję w czerwcu 2023 r. W wydarzeniu weźmie udział Jej Królewska Mość Królowa Belgów, a także setki przedstawicieli instytucji Unii Europejskiej, rządów krajowych, organizacji europejskich i innych zainteresowanych partnerów.

Opublikowane badanie Eurobarometr potwierdza, że niedawne wydarzenia, takie jak pandemia COVID-19, agresja Rosji na Ukrainę, kryzys klimatyczny oraz inne czynniki społeczne i gospodarcze podniosły poziom problemów zdrowia psychicznego w Europie, który już wcześniej był niski. Przed pandemią COVID-19, co szósta osoba w UE cierpiała na problemy zdrowia psychicznego, a sytuacja jeszcze się pogorszyła. Większość respondentów podkreśliła, że ostatnie wydarzenia na świecie miały wpływ na ich zdrowie psychiczne w pewnym stopniu (44 proc.) lub w dużym stopniu (18 proc.).

Dla większości ankietowanych (60 proc.), kluczowymi czynnikami wpływającymi na zdrowie psychiczne są warunki życia, a następnie bezpieczeństwo finansowe (53 proc.). Około jedna trzecia Europejczyków uważa, że na dobre samopoczucie psychiczne wpływają: kontakt z przyrodą i obecność w terenach zielonych (35 proc.), nawyki snu (35 proc.), aktywność fizyczna (34 proc.) oraz kontakty społeczne (33 proc.). Jednakże w większości państw członkowskich istnieje przekonanie, że korzystanie z mediów społecznościowych może negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne młodych ludzi.

Co do tego, w jaki sposób UE może przyczynić się najbardziej do poprawy zdrowia psychicznego obywateli, większość ankietowanych wskazała na "poprawę ogólnej jakości życia" (45 proc.) jako główną inicjatywę. Następnie "poprawa dostępu do diagnozy, leczenia i opieki nad pacjentami z zaburzeniami psychicznymi" (37 proc.) oraz "wsparcie dla zdrowia psychicznego osób w trudnej sytuacji" (35 proc.).

Zdrowie psychiczne jest priorytetem Komisji, co znalazło odzwierciedlenie w komunikacie z 7 czerwca 2023 roku, przedstawiającym kompleksowe podejście do zdrowia psychicznego. Nowy komunikat zawiera 20 inicjatyw przewodnich, możliwości finansowania na poziomie 1,23 mld euro i skupia się na grupach szczególnie narażonych, takich jak dzieci, młodzież, migranci i uchodźcy.

Źródło: Komisja Europejska.

Komisja Europejska wyraża zalecenie przeprowadzenia ocen ryzyka w czterech kluczowych obszarach technologii krytycznych, a mianowicie: zaawansowanych półprzewodników, sztucznej inteligencji, technologii kwantowych i biotechnologii.

Podstawową zasadą jest zatwierdzenie przez Komisję Europejską ogólnego zalecenia dotyczącego identyfikacji obszarów technologii krytycznych, które wymagają dalszej oceny ryzyka przy współudziale państw członkowskich Unii Europejskiej. Rekomendacja ta jest efektem wspólnego komunikatu, który przyjął holistyczne podejście strategiczne do kwestii bezpieczeństwa gospodarczego w ramach Unii.

Zalecenie skupia się na jednym z czterech rodzajów ryzyka, które stanowią element tego kompleksowego podejścia, a mianowicie na ryzyku technologicznym i potencjalnym wycieku technologii. Warto zaznaczyć, że ocena ryzyka będzie przeprowadzana w sposób obiektywny, a w obecnym etapie nie ma możliwości przewidzenia wyników oceny ani konkretnych działań następczych. Zalecenie Komisji obejmuje wykaz dziesięciu obszarów technologii krytycznych, które zostały wybrane na podstawie określonych kryteriów:

W ramach dziesięciu obszarów technologii krytycznych określono cztery, które według zaleceń uważane są za szczególnie wrażliwe i stanowią bezpośrednie zagrożenie w kontekście bezpieczeństwa technologicznego oraz potencjalnego wycieku technologii:

Komisja rekomenduje, aby państwa członkowskie we współpracy z Komisją przeprowadziły wspólne oceny ryzyka w tych czterech obszarach do końca bieżącego roku. W zaleceniu zawarte są także wytyczne dotyczące organizacji tych wspólnych ocen ryzyka, w tym konieczność konsultacji z sektorem prywatnym i zachowania poufności danych.

Podczas podejmowania decyzji dotyczących kolejnych wspólnych ocen ryzyka w odniesieniu do jednego lub więcej z wymienionych dodatkowych obszarów technologii lub ich podkategorii, Komisja uwzględni bieżące lub planowane inicjatywy promocyjne i partnerstwa w tych dziedzinach. Ogólnie rzecz biorąc, Komisja będzie brała pod uwagę, że działania podejmowane w celu wzmocnienia konkurencyjności Unii Europejskiej w tych obszarach mogą przyczynić się do ograniczenia pewnych ryzyk związanych z technologią.

Współpraca i plan na przyszłość W celu rozpoczęcia wspólnych ocen ryzyka w czterech wymienionych obszarach technologii, Komisja planuje współpracować z państwami członkowskimi za pośrednictwem stosownych forum eksperckich. Dodatkowo, Komisja zaangażuje się w otwarty dialog z państwami członkowskimi w celu ustalenia harmonogramu i zakresu kolejnych ocen ryzyka, z uwzględnieniem wpływu czynnika czasowego na ewolucję ryzyka. Na podstawie takiego dialogu i początkowych doświadczeń z pierwszymi wspólnymi ocenami ryzyka oraz dostępnych dodatkowych informacji na temat tych obszarów technologii, Komisja może zaproponować kolejne inicjatywy w tym zakresie do wiosny 2024 roku.

Warto podkreślić, że zalecenie nie zawiera wytycznych co do ostatecznego wyniku oceny ryzyka. Dopiero dokładny wynik wspólnej oceny, ukazujący poziom ryzyka i jego charakter, posłuży jako podstawa do dalszej dyskusji nad ewentualnymi precyzyjnymi i adekwatnymi środkami w zakresie promocji, partnerstwa lub ochrony w odniesieniu do tych obszarów technologii lub ich podkategoriów.

Założenia kontekstowe W dniu 20 czerwca 2023 roku Komisja Europejska oraz Wysoki Przedstawiciel przyjęli wspólny komunikat, prezentujący europejską strategię bezpieczeństwa gospodarczego. W ramach tej strategii skoncentrowano się na trzech głównych filarach działań: wsparcie bazy ekonomicznej i konkurencyjności Unii Europejskiej, ochrona przed różnorodnymi rodzajami ryzyka oraz nawiązywanie partnerstw z jak najszerszym gronem państw, w celu rozwiązywania wspólnych problemów i promowania wspólnych interesów.

W ramach tych działań sprecyzowano konkretne kroki, które należy podjąć w celu zwiększenia odporności łańcuchów dostaw, ochrony infrastruktur krytycznych, zwalczania zagrożeń związanych z bezpieczeństwem fizycznym i cyberbezpieczeństwem, a także eliminacji ryzyka związanego z technologią i potencjalnym wyciekiem technologii. Wykaz przedstawiony w niniejszym zaleceniu stanowi trzeci filar tych działań.

Źródło: Komisja Europejska.

Komisja Europejska zatwierdziła zmianę rozporządzenia dotyczącego pomocy de minimis w sektorze rybołówstwa i akwakultury. Nowe przepisy wejdą w życie 20 dni po ich publikacji w Dzienniku Urzędowym. Celem tych zmian jest wyłączenie niewielkich kwot pomocy spod kontroli pomocy państwa, uważając, że nie mają one wpływu na konkurencję i wymianę handlową na rynku wewnętrznym.

Zaproponowane zmiany, które zostały przyjęte w grudniu 2022 roku, obejmują:

W ramach zmian rozporządzenia w sprawie pomocy de minimis w sektorze rybołówstwa dokonano następujących modyfikacji:

Zmienione rozporządzenie w sprawie pomocy de minimis w sektorze rybołówstwa będzie obowiązywać do 31 grudnia 2029 roku.

Proces przeglądu przeprowadzany przez Komisję rozpoczął się w 2019 roku i uwzględniał konsultacje publiczne, dyskusje z zainteresowanymi stronami oraz organami krajowymi. W grudniu 2022 roku Komisja przyjęła szereg zmian w zasadach pomocy państwa dla sektorów rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa i akwakultury, w tym te dotyczące rybołówstwa.

Źródło: Komisja Europejska.

Pierwsze sprawozdanie dotyczące stanu cyfrowej dekady prezentuje wszechstronny obraz postępów osiągniętych w kierunku transformacji cyfrowej, której celem jest zwiększenie cyfrowej suwerenności, odporności i konkurencyjności Unii Europejskiej. Sprawozdanie zawiera ocenę postępów Unii Europejskiej w realizacji celów i założeń na 2030 rok, skupiając się na czterech głównych filarach: umiejętności cyfrowych, infrastrukturze cyfrowej, cyfryzacji przedsiębiorstw (w tym wykorzystania sztucznej inteligencji) oraz cyfryzacji usług publicznych. Ponadto, przedstawia wyniki monitorowania w zakresie Europejskiej Deklaracji Praw i Zasad Cyfrowych w cyfrowej dekadzie, która podkreśla zaangażowanie UE w kierunku pewnej, bezpiecznej i zrównoważonej transformacji cyfrowej, z naciskiem na dobro ludzi.

W sprawozdaniu z 2023 roku, będącym pierwszym z serii corocznych raportów, apeluje się do państw członkowskich o wspólne działania w celu wyeliminowania obecnych luk inwestycyjnych, przyspieszenia procesu cyfryzacji w Europie oraz zwiększenia wysiłków na rzecz realizacji celów programu polityki "Droga ku cyfrowej dekadzie". Ten program został przyjęty przez Parlament Europejski i Radę i wszedł w życie 9 stycznia 2023 roku, zakładając system wspólnego zarządzania między UE a organami krajowymi.

W raporcie z 2023 roku przedstawiono zarówno zalecenia ogólne, jak i konkretne zalecenia dla poszczególnych krajów, które wyznaczają jasny plan działań. Te zalecenia stanowić będą podstawę dla dialogu i współpracy między Komisją a państwami członkowskimi w kierunku osiągnięcia wspólnych celów. Realizację tych działań wspierać będą projekty na dużą skalę, które obejmują wiele krajów, w tym nowo utworzone konsorcja na rzecz europejskiej infrastruktury cyfrowej.

Oto kluczowe ustalenia dotyczące różnych aspektów przedstawione w sprawozdaniu:

Sprawozdanie podkreśla, że Unia Europejska odgrywa kluczową rolę w promowaniu pewnej, bezpiecznej i ludzko-skojarzonej transformacji cyfrowej, a także podkreśla istotę inwestycji ekologicznych i współpracy międzynarodowej. Zaleca również, aby państwa członkowskie podjęły konkretne kroki w celu realizacji celów i założeń programu "Droga ku cyfrowej dekadzie". Raport stanowi wyraźne wezwanie do zwiększenia wysiłków w kierunku osiągnięcia celów do 2030 roku i ustanowienia Europy jako lidera cyfrowej transformacji.

Źródło: Komisja Europejska.

Komisja zrobiła kolejny ważny krok na drodze do ochrony środowiska, przyjmując na podstawie unijnych przepisów w dziedzinie chemikaliów (REACH) środki ograniczające stosowanie mikrodrobin plastiku celowo dodawanych do produktów. Nowe przepisy zapobiegną uwolnieniu do środowiska około pół miliona ton mikrodrobin plastiku. Pozwolą zapobiec sprzedaży mikrodrobin plastiku jako takich oraz produktów, do których celowo się je dodaje i z których są one uwalniane do środowiska w trakcie użytkowania. W należycie uzasadnionych przypadkach zastosowanie mają odstępstwa i okresy przejściowe, aby umożliwić zainteresowanym stronom dostosowanie się do nowych przepisów.

Przyjęte ograniczenie zakłada szeroką definicję mikrodrobin plastiku – obejmuje ona wszystkie cząstki polimerów syntetycznych o długości poniżej 5 mm, które są organiczne, nierozpuszczalne i odporne na degradację. Celem jest ograniczenie emisji celowo stosowanych mikrodrobin plastiku pochodzących z możliwie jak największej liczby produktów. Oto kilka przykładów powszechnie stosowanych produktów, które są objęte zakresem ograniczenia:

    granulat wypełniający stosowany na sztucznych nawierzchniach sportowych – największe źródło celowo stosowanych mikrodrobin plastiku w środowisku;

    kosmetyki, w których mikrodrobiny plastiku wykorzystuje się do wielu różnych celów, takich jak złuszczanie naskórka (mikrogranulki złuszczające) czy uzyskiwanie konkretnej tekstury, zapachu lub barwy;

    detergenty, zmiękczacze tkanin, brokat, nawozy, środki ochrony roślin, zabawki, leki i wyroby medyczne.

Produkty używane w zakładach przemysłowych lub nieuwalniające mikrodrobin plastiku podczas użytkowania są objęte odstępstwem od zakazu sprzedaży, ale ich producenci będą musieli przedstawić instrukcje dotyczące sposobu użytkowania i utylizacji produktu, aby zapobiec emisjom mikrodrobin plastiku.

Pierwsze środki, na przykład zakaz stosowania luźnego brokatu i mikrogranulek złuszczających, zaczną obowiązywać po wejściu w życie ograniczenia, tj. za 20 dni. W innych przypadkach zakaz sprzedaży zacznie obowiązywać po dłuższym okresie, aby dać zainteresowanym stronom czas na opracowanie i wdrożenie rozwiązań alternatywnych.

Zgodnie z deklaracjami zawartymi w Europejskim Zielonym Ładzie i nowym planie działania UE dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym Komisja angażuje się w zwalczanie zanieczyszczenia mikrodrobinami plastiku. W planie działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń Komisja wyznaczyła cel w postaci redukcji zanieczyszczenia mikrodrobinami plastiku o 30 proc. do 2030 r.

Dążąc do tego celu, Komisja pracuje nad ograniczeniem zanieczyszczenia mikrodrobinami plastiku z różnych źródeł: odpady i śmieci z tworzyw sztucznych, przypadkowe i niezamierzone uwalnianie do środowiska (np. straty granulatu z tworzyw sztucznych, degradacja opon lub uwalnianie z odzieży), a także celowe wykorzystanie w produktach.

Aby rozwiązać problem zanieczyszczenia mikrodrobinami plastiku, a jednocześnie zapobiec ryzyku rozdrobnienia na jednolitym rynku, Komisja zwróciła się do Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA) o ocenę ryzyka związanego z celowo dodawanymi do produktów mikrodrobinami plastiku oraz o odpowiedź na pytanie, czy potrzebne są dalsze działania regulacyjne na szczeblu UE. ECHA stwierdziła, że mikrodrobiny plastiku celowo dodawane do niektórych produktów są uwalniane do środowiska w sposób niekontrolowany i zaleciła ich ograniczenie.

Na podstawie dowodów naukowych przedstawionych przez ECHA Komisja opracowała wniosek o wprowadzenie ograniczeń na mocy rozporządzenia REACH, który został przegłosowany przez państwa UE, a przed przyjęciem przeszedł pomyślnie kontrolę Parlamentu Europejskiego i Rady.

Źródło: Komisja Europejska.

Komisja Europejska zainwestuje 90 mln euro w 17 nowych projektów badawczych realizujących misję UE: „pakt na rzecz zdrowych gleb w Europie”. Celem projektów będzie odbudowa i ochrona zdrowia gleby na potrzeby zrównoważonej produkcji zdrowej żywności, ochrony różnorodności biologicznej, budowania odporności na zmianę klimatu oraz realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu.

W projektach bierze udział 314 uczestników z 32 krajów. Oprócz państw członkowskich UE udział biorą państwa stowarzyszone w ramach programu „Horyzont Europa” (Izrael, Kosowo, Norwegia, Serbia i Turcja), jak również państwa niestowarzyszone (Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Kanada i Szwajcaria). W projektach uczestniczą uniwersytety, instytucje badawcze, MŚP, przedsiębiorstwa, organizacje pozarządowe i władze lokalne.

Projekty przyniosą do 2030 r. różnorodne korzyści, jeśli chodzi o odbudowę i ochronę zdrowia gleb, np.:

    stworzenie bazy wiedzy i danych na potrzeby konsolidacji wiedzy z zakresu badań naukowych i innowacji w dziedzinie gleby i jej zdrowia;

    ograniczenie ilości odpadów z przetwórstwa spożywczego i waloryzacja odpadów na potrzeby produkcji i testowania organicznych polepszaczy gleby i produktów nawozowych;

    opracowanie wskaźników do pomiaru różnorodności biologicznej gleby i usług ekosystemowych (np. ekosystemów rolniczych i ekosystemów leśnych);

    zapewnienie narzędzi i metod do identyfikacji źródeł zanieczyszczenia gleby oraz poprawa w zakresie opłacalnego i zrównoważonego gospodarowania gruntami na obszarach miejskich i wiejskich;

    promowanie wdrażania rolnictwa węglowego, standaryzacja metodyki i mechanizmów certyfikacji w odniesieniu do rozliczania emisji dwutlenku węgla w glebie;

    opracowanie ram monitorowania, sprawozdawczości i weryfikacji działań zarządców gruntów na rzecz sekwestracji dwutlenku węgla i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych;

    współtworzenie materiałów, wytycznych, standardów programu nauczania oraz szkoleń w zakresie edukacji o glebie;

    stworzenie struktury kompleksowej obsługi, która ma wspierać, rozszerzać i promować przyszłą sieć 100 żywych laboratoriów i sztandarowych projektów w ramach paktu na rzecz zdrowych gleb, która rozpocznie działalność w przyszłym roku;

    ograniczenie spalania i składowania odpadów oraz zwiększenie odzysku składników odżywczych z bioodpadów.

17 nowych projektów zostało wybranych przez niezależnych ekspertów po ogłoszeniu w 2022 r. zaproszenia do składania wniosków, w którym otrzymano 71 kwalifikujących się wniosków. Większość projektów już się rozpoczęła. Projektami zarządzać będzie Europejska Agencja Wykonawcza ds. Badań Naukowych (REA). Więcej informacji na temat projektów, ich budżetu i beneficjentów, można znaleźć w zestawieniu projektów.

Misje UE utworzone w ramach programu „Horyzont Europa” na lata 2021–2027 są nowym sposobem na znalezienie konkretnych rozwiązań niektórych dużych wyzwań społecznych. We wrześniu 2021 r. utworzono misję UE „Pakt na rzecz zdrowych gleb w Europie”. Ma ona odegrać przewodnią rolę w transformacji służącej odbudowie i ochronie gleb do 2030 r. Założenia tej misji to stworzenie wydajnej sieci 100 żywych laboratoriów i sztandarowych projektów, sfinansowanie ambitnego programu badań naukowych i innowacji z silnym komponentem nauk społecznych, opracowanie zharmonizowanych ram monitorowania gleby w Europie oraz podnoszenie świadomości obywateli na temat znaczenia gleby.

Misja na rzecz gleby to część skutecznych ram służących realizacji ambicji Zielonego Ładu. Inne inicjatywy to strategia UE na rzecz ochrony gleb, wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie monitorowania gleby i jej odporności (Prawo o monitorowaniu gleb), Obserwatorium UE ds. Gleb (EUSO), wspólna polityka rolna (WPR) i inne środki polityczne. Działania te odgrywają kluczową rolę w ochronie różnorodności biologicznej, zapewnianiu zdrowej żywności i wody oraz zwiększaniu odporności na klęski żywiołowe, takie jak pożary lasów i powodzie.

Organizacje i osoby prywatne mogą podpisać manifest misji „gleba” (Mission Soil Manifesto), aby wyrazić poparcie dla misji i jej celów, oraz dołączyć do wspólnoty praktyków, która opowiada się za zdrowiem gleb i dba o przyszłość gleb w Europie i na świecie.

Istnieją cztery inne misje UE dotyczące globalnych wyzwań w obszarze neutralnych dla klimatu i inteligentnych miast, dostosowania się do zmiany klimatu, odbudowy naszych oceanów i wód oraz w dziedzinie raka. Misje wspierają realizację priorytetów Komisji, takich jak Europejski Zielony Ład, Europa na miarę ery cyfrowej, europejski plan walki z rakiem i nowy europejski Bauhaus.

Źródło: Komisja Europejska.

Wchodzi w życie europejski akt w sprawie czipów. Wraz z nim wdrożony zostaje kompleksowy zestaw środków mających zapewnić Unii bezpieczeństwo dostaw, odporność i wiodącą pozycję technologiczną w zakresie technologii i zastosowań półprzewodników.

Półprzewodniki są ważnymi komponentami produktów cyfrowych i produktów rozbudowanych o funkcje cyfrowe. Od smartfonów i samochodów po kluczowe rozwiązania i elementy infrastruktury wykorzystywane w opiece zdrowotnej, w sektorze energii, obronności, komunikacji i automatyzacji przemysłowej – półprzewodniki mają decydujące znaczenie dla nowoczesnej gospodarki cyfrowej. Półprzewodniki są również jednym z kluczowych czynników decydujących o silnej pozycji geostrategicznej i znajdują się w centrum globalnego wyścigu technologicznego.

Europejski akt w sprawie czipów wzmocni w szczególności działalność produkcyjną w Unii, pobudzi europejski ekosystem projektowania oraz wesprze ekspansję i innowacje w całym łańcuchu wartości. Akt ten umożliwi Unii Europejskiej osiągnięcie celu, jakim jest podwojenie obecnego udziału w światowym rynku do 20 proc. w perspektywie 2030 r.

Europejski akt w sprawie czipów składa się z trzech głównych filarów.

Pierwszy filar – inicjatywa „Czipy dla Europy” – wzmacnia wiodącą pozycję Europy w dziedzinie technologii, ułatwiając transfer wiedzy z laboratoriów do fabryk, wypełniając lukę między badaniami naukowymi i innowacjami a działalnością przemysłową oraz promując uprzemysłowienie innowacyjnych technologii przez europejskie przedsiębiorstwa. Inicjatywa „Czipy dla Europy” będzie realizowana głównie dzięki Wspólnemu Przedsięwzięciu na rzecz Czipów.

Inicjatywa będzie wspierana kwotą 3,3 mld euro z funduszy UE, którą najprawdopodobniej uzupełni taka sama kwota pochodząca od państw członkowskich. Inwestycja ta będzie wspierać w szczególności takie działania jak utworzenie zaawansowanych linii pilotażowych w celu przyspieszenia innowacji i rozwoju technologii, opracowanie opartej na chmurze platformy projektowej, ustanowienie centrów kompetencji, stworzenie czipów kwantowych, a także utworzenie Funduszu na rzecz Czipów w celu ułatwienia dostępu do finansowania dłużnego i kapitałowego.

Drugi filar europejskiego aktu w sprawie czipów zawiera zachęty do publicznych i prywatnych inwestycji w zakłady produkcyjne dla producentów czipów i ich dostawców.

Drugi filar tworzy ramy gwarantujące bezpieczeństwo dostaw poprzez przyciąganie inwestycji i zwiększanie zdolności w zakresie produkcji półprzewodników. W tym celu w filarze określono ramy regulujące zintegrowane zakłady produkcyjne i otwarte unijne fabryki, które są pierwszymi w swoim rodzaju zakładami w Unii i przyczyniają się do zapewnienia bezpieczeństwa dostaw i odpornego ekosystemu w interesie Unii. Komisja już na etapie wniosku dotyczącego aktu w sprawie czipów wskazała, że zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej pomoc państwa może zostać przyznana zakładom pierwszym w swoim rodzaju.

Na podstawie unijnego aktu w sprawie czipów, w ramach jego trzeciego filaru, ustanowiono również mechanizm koordynacji między państwami członkowskimi a Komisją w celu zacieśnienia współpracy z państwami członkowskimi i między nimi, monitorowania dostaw półprzewodników, szacowania popytu, przewidywania niedoborów oraz, w razie potrzeby, uruchomienia etapu kryzysowego. 18 kwietnia 2023 r., jako pierwszy krok, ustanowiono system ostrzegania dotyczący półprzewodników. Umożliwia on wszystkim zainteresowanym stronom zgłaszanie zakłóceń w łańcuchu dostaw półprzewodników.

Jednocześnie wchodzi w życie również rozporządzenie dotyczące Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Czipów, które umożliwia rozpoczęcie realizacji głównej części inicjatywy „Czipy dla Europy”. Ponadto swoją działalność rozpocznie również Fundusz na rzecz Czipów. Wraz z wejściem w życie aktu w sprawie czipów formalnie prace rozpocznie również nowo utworzona Europejska Rada ds. Półprzewodników, która będzie kluczową platformą koordynacji między Komisją, państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami.

W ramach drugiego filaru przedstawiciele przemysłu będą mogli ubiegać się o przyznanie zaplanowanym pierwszym w swoim rodzaju zakładom statusu „zintegrowanego zakładu produkcyjnego” lub „otwartej unijnej fabryki”. Status ten pozwoli na ustanowienie i funkcjonowanie tych obiektów w Unii, umożliwiając tym samym uproszczone procedury rozpatrywania wniosków administracyjnych i wydawania pozwoleń. Status ten będzie również wymagał od zakładów spełnienia wymogów gwarantujących ich wkład w realizację celów UE oraz wiarygodność zakładów jako dostawców czipów w czasie kryzysu.

Wspólna europejska strategia dla sektora półprzewodników została po raz pierwszy przedstawiona przez przewodniczącą Komisji Ursulę von der Leyen w orędziu o stanie Unii z 2021 r. W lutym 2022 r., wraz z europejskim aktem w sprawie czipów, Komisja opublikowała ankietę skierowaną do zainteresowanych stron, aby zebrać szczegółowe informacje na temat popytu na czipy i podłoża krzemowe, tak aby lepiej zrozumieć, w jaki sposób niedobór czipów wpływa na europejski przemysł. W lutym 2022 r. Komisja zaproponowała europejski akt w sprawie czipów. W kwietniu 2023 r. osiągnięto porozumienie polityczne między Parlamentem Europejskim i państwami członkowskimi w kwestii europejskiego aktu w sprawie czipów. Przyjęte środki pomogą Europie osiągnąć cele na cyfrową dekadę 2030, dzięki czemu Europa stanie się bardziej ekologiczna i będzie w większym stopniu wspierać włączenie społeczne i cyfrowe.

Źródło: Komisja Europejska.